Hans Vandecandelaere: 'Deze stad verdient meer nuance’

De diversiteit in Brussel. Het interesseert auteur Hans Vandecandelaere mateloos. Omdat hij Brusselaar is, maar ook omdat hij wil tonen dat de waarheid vaak genuanceerder is dan ze ons wordt gepresenteerd.

Weinigen weten het, maar Vandecandelaere heeft zijn eerste stappen als gids in Brussel gezet als mediëvist, die hij van oorsprong is (UGent). Hij deed in de jaren 2000 heel gespecialiseerde rondleidingen over het middeleeuwse Brussel. “Maar kan ik me eigenlijk nog een historicus noemen?” vraagt hij zich vandaag af, als we hem ontmoeten in café De Monk, waar hij vaak zit te schrijven. “Ik ben vandaag eerder antropoloog, of onderzoeksjournalist. Ik praat met mensen, heel bottom-up, en pleit voor trage journalistiek.”

Wie zijn boeken heeft gelezen, kan dat alleen maar beamen. Ze zijn goed gedocumenteerd, zowel door de laatste wetenschappelijke inzichten, als door de talloze gesprekken die Vandecandelaere voert met mensen, van salafisten tot prostituees. “Wat me drijft is nieuwsgierigheid,” zegt hij. “Ik wil weten en leren. Nadien wil ik dat delen met het grote publiek.”

Dat levert voor elk project uren gesprekken op en duizenden pagina’s die hij vervolgens meticuleus moet schiften, herleiden tot de essentie en herschikken om er een verhaal van te maken.

Er verschijnen nog maar weinig boeken die het Brussel van vandaag beschrijven vanuit een historisch en maatschappelijk perspectief. Vroeger waren er Guido Fonteyn of Geert van Istendael die via hun boeken rapporteerden over het reilen en zeilen in de stad, waar zoveel Vlamingen een haat-liefdeverhouding mee hebben. Vandaag neemt Vandecandelaere een beetje die fakkel over.

Hij heeft nu drie boeken uit, een over de recente geschiedenis van de Brusselse migratie, een over Molenbeek en een over prostitutie. Nu komt daar een website bij. Op hyperdiversbrussel.be vertelt hij in 42 afleveringen thematisch over het kleurrijke Brussel. Hij geeft er lezingen over en doet er rondleidingen over via Brukselbinnenstebuiten. En die lopen nu al goed vol.

Vandecandelaere pikt hiermee de draad weer op die hij met zijn boek In Brussel had achtergelaten. Dat beschreef hoe Brussel in enkele decennia tijd een kleine wereldstad werd. “Nu wou ik weten hoe het samenleven verloopt. Wat lukt en wat niet, en hoe waait die hyperdiversiteit in alle mogelijke sectoren binnen?”

“Ik heb die verhalen opgetekend in de eerste plaats omdat ik Brusselaar ben, en begaan ben met de stad, maar ook omdat ik vind dat deze stad meer nuance verdient. Wie over diversiteit spreekt, komt al gauw bij identiteit terecht en dan polariseert het snel. Daartegenover is zo objectief mogelijke kennisopbouw nodig.”

Vandecandelaere gaat ook de moeilijkheden van het hyperdiverse Brussel niet uit de weg. “Het is zeker geen hoeraverhaal. Er komen heel wat uitdagingen bij kijken, die ook verder reiken dan de Brusselse gewestgrenzen.”

Hyperdivers Brussel is voor Vandecandelaere een stad met onnoemelijk veel snelheden en culturele visies. Ook botsende visies. Corona leerde ons dat heel wat Brusselaars niet mee zijn met de preventieve gezondheidszorg en het vaccin liever links lieten liggen. En nu is er Good Move, dat in de volkse wijken niet lijkt aan te slaan.

“Daar zie je de clash tussen sociaal voelende progressieve burgers met een termijnvisie en andere wijkbewoners die het belang van goede longen voor hun kinderen, verkeersveiligheid en speelruimte op straat niet of minder inzien. Juist die zaken waar die wijken zo naar snakken, omdat de meesten er klein behuisd leven door de wooncrisis.”

“De vaak agressieve reacties zijn onthutsend en burgemeesters die bij de minste geringste schreeuw de stekker eruit trekken betreurenswaardig. In plaats van het been stijf te houden, hier en daar bij te sturen en in dialoog uit te leggen waarom de circulatieplannen zoveel potentie hebben.”

Vandecandelaere tracht telkens heel gericht te kijken naar hyperdiversiteit. Hoe ervaren huisartsen in de kanaalzone die bijvoorbeeld? En dan blijkt dat ze in eerste instantie stoten op uitdagingen die gelinkt zijn aan armoede, kortgeschooldheid en een gebrekkige kennis van de landstalen.

Pas daarna worden ze geconfronteerd met religieuze en culturele aspecten. “Gericht kijken heeft als voordeel dat het soms tot inzicht leidt over hoe het per sector beter kan. De zorgsector heeft bijvoorbeeld baat bij een meer cultuursensitieve zorgverlening. Andere keren heb ik geen pasklare antwoorden. Zwartwerkers zijn een grote groep in Brussel, maar hoe je die sector wit maakt en uitbuiting bestrijdt, is bijzonder complex. Daar beperk ik me dan tot het beschrijven van die realiteit. Het is dan aan de lezers en beleidsmakers om op die kennis verder te bouwen.”

www.hyperdiversbrussel.be

Op 15 november geeft Hans Vandecandelaere een lezing over het hyperdiverse Brussel. In Muntpunt om 19u. Gratis. Inschrijven is wel verplicht, via: https://www.muntpunt.be/hyperdiversbrussel