Het geheim achter de Unesco-erkenning: 15 jaar Ommegang zonder 1 foutje

Afgelopen woensdag was het zover en kreeg de Ommegang de felbegeerde Unesco-erkenning. Maar hoe zijn de organisatoren daarin geslaagd? Welk lobbywerk kwam daar aan te pas en waarom speelt een Nederlander een cruciale rol? BRUZZ reconstrueert het verloop: een kijkje achter de schermen.

Het als Unesco-erfgoed laten erkennen van de Ommegang – oorspronkelijk een optocht van kruisboogschutters – is zelf een hele processie. “Het idee is al 15 jaar oud”, zegt Paul Le Grand, voorzitter van Ommegang Events. “Het was een werk van lange adem met veel gelobby, waarbij het eerste werk een erkenning in eigen land was.”

Dat gebeurde in 2011 door Fadila Laanan (PS), toenmalig minister van Cultuur voor de Franse gemeenschap, tegen het advies van de bevoegde commissie in.

"Vervolgens was er het pad naar de internationale erkenning, wat een officiële procedure volgt", zegt Le Grand. "Al hebben wij natuurlijk wel veel over de Ommegang gepraat. Bijvoorbeeld met de ambassadeurs, die we altijd uitnodigen op het balkon van het stadhuis van Brussel, en die ons dan op de ambassade uitnodigen om hun nationale feestdag te vieren. Daar praten we vooral over de Ommegang, maar een strategie zat daar niet achter. Ook het feit dat een aantal sterkhouders van de Ommegang van adel zijn, heeft geen rol gespeeld.”

Formulering

“Het zou toch niet geholpen hebben”, zegt Francis Jacques, secretaris van de tweede Ommegang-vereniging, de Koninklijke, en drijvende kracht achter de erkenning. “De Unesco volgt een geijkte procedure en zij bekijken het dossier puur op inhoud. Hoewel we ook geleerd hebben dat de formulering er toe doet.”

Dat kwam Jacques te weten na de erkenning in 2011 van Laanan. Toen brandde het om het dossier naar de Unesco te sturen. “Maar de Franse gemeenschap heeft ons dat toen afgeraden. Er was nog redactioneel werk aan.”

Enter Rieks Smeets, een Nederlander die vroeger baas was van de betrokken dienst bij Unesco, en nu als consultant groepen helpt bij hun erkenningsaanvraag. “Bepaalde woorden zoals folklore vermijd je beter”, legt Smeets uit aan BRUZZ. “Dat heeft een bijklank van kunstmatigheid, en voor Unesco is het levende karakter van het evenement erg belangrijk. Ook ‘toerisme’ moet je voorzichtig opschrijven, want Unesco wil niet dat dit toerisme het gebeuren gaat verstoren.”

In 2017 was het de beurt aan Brussel om een aanvraag in te dienen, en zo kwam het dossier, dat intussen klaar was, uiteindelijk bij Unesco in Parijs, nadat het eerst nog eens door Brussel als immaterieel erfgoed erkend werd – een gevolg van de zesde staatshervorming.

Volgens Smeets was het sowieso een sterk dossier. “Het feit dat er 1.400 vrijwilligers als figuranten van binnen en buiten Brussel meedoen, is voor Unesco heel belangrijk. De betrokkenheid van de bevolking is daardoor heel groot. Dit dossier is er dan ook zonder diplomatieke hulp doorheen gekomen, op z’n eigen kwaliteit.”

Is er dan soms wel sprake van beïnvloeding? “Soms, in de laatste fase”, zegt Smeets. “De voorbereidingscommissie, zeg maar de experten, geven een advies. En als dat negatief is, hebben bepaalde landen het daar soms moeilijk mee, en gaan die vreselijke druk uitoefenen op de 23 andere landen van het comité. Dat uiteindelijk moet beslissen.“

Maar in dit geval was dat dus niet nodig want het advies van de expertencommissie was positief. “Meer zelfs, die commissie noemde het Ommegang-dossier exemplarisch”, zegt trekker Francis Jacques. “Onder meer hoe we de link tussen het immaterieel erfgoed – de Ommegang – en het materiaal werelderfgoed – de Grote Markt – benadrukt hebben, strekt volgens hen tot voorbeeld.”

Na de voorstelling van de expertencommissie had het beslissende comité slechts enkele tellen nodig om tot het oordeel te komen. ”Om 11.20 uur lokale tijd besliste het comité in Bogota om de Ommegang in te schrijven op de lijst van immaterieel erfgoed”, zegt een emotionele Francis Jacques. “Geen extra vragen, geen amendementen, niks. En dat alles zonder druk in de coulissen, maar gewoon op eigen kracht, en door de samenwerking van heel veel mensen.”

Bekijk hier het filmpje van de erkenning.