Het westen van Brussel blijft verarmen

Sinds 2005 is Brussel een pak verarmd vergeleken met de rest van het land, maar de laatste paar jaar is de daling gestopt. Vooral de gemeentes in het noordwesten verarmden en verarmen verder, met Ganshoren als uitschieter. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van de Federale Overheidsdienst Economie. Er zijn lichtpuntjes.

Hoe staat het met de welvaart in jouw gemeente? Ontdek het onderaan in het artikel.

Alles draait om de zogeheten welvaartsindex. Dat is een cijfer om gemeentes en gewesten gemakkelijk met elkaar te vergelijken. De gegevens over het inkomen van inwoners worden herberekend tot één cijfer, waarbij het nationale gemiddelde inkomen 100 is. Als een gemeente een welvaartsindex van minder dan 100 heeft, dan is die dus armer dan gemiddeld. Voor een hoger cijfer geldt het omgekeerde.

De index voor Brussel ligt al jaren onder de 100, Brussel is dus al lang minder welvarend dan ons land als geheel. Het gewest hinkt ook steeds verder achterop. In 2005 (het beginjaar van de cijfers van de FOD Economie) stond de welvaartsindex nog op 84, in 2016 was dat nog maar 78. Met andere woorden: het gemiddelde inkomen ligt in Brussel al 22 procent lager dan het nationale cijfer.

Na de lange roetsjbaan de stabilisatie

De achteruitgang van Brussel op de welvaartsladder ging sinds de jaren 1970 razendsnel, en ging ook na 2000 verder. Vanaf 2005 ging de daling een tikje trager. Pas sinds 2014 lijkt de situatie zich wat te stabiliseren en in 2016, het laatste jaar waarvoor cijfers beschikbaar zijn, was er een aarzelende stijging van de index (+0,3).

Dat is opvallend, zegt VUB-demograaf Patrick Deboosere. "Er zijn de afgelopen jaren heel wat mensen met een laag inkomen bijgekomen in Brussel, denk bijvoorbeeld aan vluchtelingen, en toch daalt de welvaartsindex niet meer. Dat betekent dat er op hetzelfde moment ook meer mensen met een hoger inkomen in Brussel zijn komen wonen." De twee groepen trekken dus allebei aan de index, die in het midden blijft hangen.

Grote verschillen

Terwijl het Brussels gewest stabiliseert rond 78 blijven een paar gemeentes wel jaar na jaar verarmen. Het gaat dan vooral om het noordwesten van Brussel, dat traditioneel niet rijk is, maar wel een middenklasse-imago heeft. De welvaartsindex van elke gemeente zakte het afgelopen decennium met meer dan 10 punten.

Ook arme gemeentes in het westen zoals Molenbeek of Anderlecht worden steeds minder welvarend, vergeleken met het nationale gemiddelde. De veranderingen tussen 2005 en 2016 zijn samengevat in de onderstaande grafiek.

Oud wordt jong

In 2005 waren Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem nog welvarender dan gemiddeld, met een index van 101 en 102. Daar is vandaag weinig meer van te merken. Ganshoren ging 17 punten achteruit, Sint-Agatha-Berchem 16. Daarmee zijn de twee gemeentes de grootste dalers in het gewest. De welvaart in buurgemeentes Jette en Koekelberg daalt ook sterk: min 12 sinds 2005.

Het tempo van die achteruitgang is opvallend constant, dat is te zien in de grafieken per gemeente onderaan dit artikel. En van de stabilisering in het gewest is hier niets te merken: de welvaartsindex daalde het laatste jaar gewoon verder in elke gemeente ten westen van het Kanaal.

"De bevolking in die gemeentes is het afgelopen decennium sterk veranderd," verklaart professor Deboosere. "Ganshoren was tot in de jaren 90 de oudste gemeente van het land, maar verjongt nu heel snel, er komen veel jonge ouders met kinderen in de plaats van ouderen. Kinderen verdienen natuurlijk geen geld, en dat trekt het gemiddeld inkomen per inwoner in die gemeentes naar beneden."

Drie stijgers

In een aantal gemeentes heeft de veranderende samenstelling van de bevolking het omgekeerde gevolg: ze worden (een beetje) rijker. Het gaat de afgelopen tien jaar om Elsene (index 90), Sint-Gillis (71) en Ukkel (113). Vooral die eerste twee staan bekend als hippe plekken en maken hun achterstand op het nationale gemiddelde wat goed. Ukkel vergroot haar voorsprong.

"In Elsene en Sint-Gillis wonen veel studenten, en als die na hun studies blijven plakken trekken ze het inkomen omhoog," verklaart Patrick Deboosere de veranderingen. "In Sint-Gillis is dat proces al langer aan de gang en gaat het ondertussen om dertigers en veertigers die dus ook al wat meer verdienen. Het profiel van die gemeente, die oorspronkelijk eerder arm was, verandert dus."

Ook het vermelden waard: dat de Brusselse welvaartsindex de afgelopen jaren in dalende lijn ging betekent niet dat Brusselaars minder geld verdienen. Het gemiddeld inkomen per inwoner steeg sinds 2005 van 11.482 naar 13.980 euro. Alleen steeg het gemiddeld inkomen per Belg sterker in die periode, en dus werd de welvaartskloof globaal gezien dus groter.