‘Ik houd van het onbestemde van deze stad’

Haar voornaam, Giulietta, is Italiaans. Haar achternaam, Laki, Hongaars. Haar nationaliteit - geloof het of niet - is de Duitse. Een plaatje dat perfect past in het bonte verhaal dat Brussel is. Brussel is de stad die Laki tracht te vatten in haar doctoraatsthesis in de antropologie.

L aki is een telg van Berlijn, opgegroeid in de Italiaanse provincie Ligurië. In Italië omdat vader, een Duitser, en moeder, een Hongaarse, er hun droom hebben verwezenlijkt: het oprichten van een toneelschool, in de mooie geest van het collectief.
“Daar zat ik dan, met een Duitse identiteitskaart en een voornaam die ik te danken heb aan het feit dat mijn ouders onvoorwaardelijke bewonderaars zijn van wijlen Giulietta Masina. Masina was bij leven en welzijn de muze en de vrouw van Italiës iconische cineast Federico Fellini. Ik miste Duitsland, maar toch hebben mijn ouders me een prachtige jeugd geschonken. Omringd door boeiende mensen, theaterattributen met elk hun verhaal.”

Zelf op de planken staan is nooit Giulietta’s ambitie geweest. Toch heeft de omgeving, waar ze van kind tot jonge vrouw is geworden, onmiskenbaar zijn stempel gedrukt.

“Waar ik van houd, is de grenzen van de maatschappij aftasten. Daarom ook heb ik studies Antropologie aangevat. Ik heb gekozen voor de academische wereld, ja. Maar dan wel met een artistieke insteek, als ik het zo mag noemen. Mijn studies hebben me ook van Italië naar Brussel geleid. Nu zowat acht jaar geleden. Mijn doel: verder studeren in een andere taal dan het Italiaans. Hetzij Frans, hetzij Engels.”

Een Master in Europese Studies, optie Cultuur, werd geen succes. De stage die Laki heeft gelopen bij de Europese Commissie bleek evenmin op haar lijf geschreven. De stad waarvoor ze gekozen had daarentegen, wel.

Zin voor avontuur
“Brussel heeft me van bij het eerste moment geïnspireerd. Het feit dat hier zo veel mensen leven, die van nergens en overal zijn komen aanspoelen, sprak me van dag één aan. Een thuisgevoel dat ik in Italië eigenlijk nooit heb gekend. Brussel heeft iets van onbestemd zijn, geen welomlijnde identiteit. Met een vleugje anarchie erbovenop. Het geeft een gevoel van vrijheid, van niet op de vingers te worden gekeken.”

“Wat Brussel eveneens zo boeiend maakt, is dat het geen stad is die af is. Nog zo veel ruwe kantjes, die dienen afgerond. En in afwachting daarvan leeft het, bruist het. Misschien niet altijd even functioneel, maar de scherpe kantjes, die neem ik er graag bij. Eens goed sakkeren en het is zo allemaal weer vergeten.”

Brussel is ook het voorwerp van Laki’s doctoraatsthesis in Antroplogie, gesubsidieerd door het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Met als voorlopige werktitel Habiter l’espace publique. Rélations avec la ville à travers les objects et les paysages. Vrij vertaald “Wonen in de openbare ruimte. Relaties met de stad door objecten en landschappen.”

“Zeggen dat het was wat ik echt wilde, toen ik hier aankwam, zou een brug te ver zijn. Aanvankelijk heb ik van alles gedaan. Een beetje radio, me ook snel geëngageerd binnen de Opéra van de Marolles van Walter Hus. Zoveel dingen die binnen mijn bereik lagen, die toegankelijk waren. Misschien had het evenveel te maken met mijn leeftijd, een zekere zin voor avontuur, als met de stad. Wie zal het zeggen?”

Interessant spanningsveld
Het idee academisch werk te leveren rond de manier waarop mensen zich trachten een deel van de stad toe te eigenen, is geleidelijk aan gegroeid. Zich toe-eigenen in de zin van hun stempel – hoe miniem ook – erop te drukken, zich er thuis te voelen.
“Fascinerend aan Brussel is dat het een plek is waar je zo veel verschillende dingen kan zien, leren, trachten te vatten, te begrijpen. Al is het maar door straat in straat uit te flaneren. En jezelf vragen te stellen. Hoe komt het dat bepaalde dingen zich inschrijven in het urbanistische landschap? Mijn studie is allerminst een studie over de bevolking en de socio-economische samenstelling ervan. Wel over de belevenis van de stad door de mensen die er wonen. Een patrimonium dat iedereen gebruikt op zijn manier.”

“Mijn uitgangspunt was en is in grote lijnen: Wat kan de belevenis van de stad ons leren? Bij het terreinwerk begon ik steeds meer interesse te krijgen in de notie ‘de stad bewonen’. Bewonen in de zin van samen opbouwen, te investeren. Het legt tegelijkertijd het accent op persoonlijke, intieme dingen, met de openbare ruimte als contrapunt. Publieke ruimte die gewoonlijk als neutraal en onpersoonlijk wordt beschouwd. Dat geeft een interessant spanningsveld, dat misschien bepaalde ideeën kan herdefiniëren door ze te toetsen aan de belevenis.

Een constante in Laki’s werkwijze zijn foto’s. “Het staat me toe het ogenblik te vatten en er daarna op terug te komen. Mogelijk dingen te zien, die me op het moment zelf waren ontgaan. Mijn research is zoeken, aftasten. Daarbij maak ik ook gebruik van informatie door anderen. Soms zijn het groepen die op mijn vraag op observatiewandeling gaan. Die mensen nemen nota’s of foto’s. Of beide. Soms stuur ik slechts één iemand erop uit, die zijn eigen parcours kiest en me daarna zijn of haar bevindingen kenbaar maakt. De discussies achteraf zijn steeds leerzaam.”

Het is een experimentele methodologie. Toetsen links en rechts. Dat het niet steeds even vlot verloopt, spreekt voor zich. “Zo heb ik me enkele maanden geleden gezet op een plein in Sint-Joost-ten-Node, waar ooit de bedding van de Maelbeek liep. Met voor mij een maquette van de buurt. Ik vroeg de mensen een object van bij hen thuis te brengen om het te integreren in de maquette. Het idee was een beeld te vormen van de relatie tussen de privé en de openbare ruimte. Meer dan vijf minuten van hun tijd gunden ze me echter niet. Voor ik goed besefte wat er gebeurde, had ik nog enkel de aandacht van kinderen. Maar geen erg, de bedoeling blijft door variërende belevenissen tot een basis van discussie te komen en er conclusies uit te trekken.”
De eerste kiem van Laki’s onderzoek is zowat vijf jaar geleden jaar geleden gegroeid. Ongeveer twee jaar en een half is ze er nu mee bezig.

Onmiskenbare verbondenheid
“Nog anderhalf jaar heb ik de tijd om alles rond te krijgen. De stress van het schrijven, al mijn bevindingen en ondervindingen coherent op papier te zetten, die moet nog komen. Alhoewel, ik begin nu al spanning te voelen. Ik weet zelfs niet of ik na het schrijven zal kunnen zeggen: Mijn werk is af. De zenuwen spelen al eens op, toch besef ik ten volle dat wat ik nu mag doen een privilege is. Hoe hard het ook mag zijn, zolang in je hoekje te werken, op je eentje de dingen af te wegen. Wetende dat het na vier jaar einde verhaal is. Dat er dan een verlossende ja komt, of een neen. Onherroepelijk. Het is in mijn ogen geen erg efficiënt systeem, meer flexibiliteit in de tijd zou interessanter zijn – voor de vorser, voor het onderzoek. Maar tegelijkertijd ben ik dankbaar voor het systeem zoals het nu is.”

“Dat vallen en opstaan erbij hoort, daar heb ik mee leren leven. Zolang ik maar kan ontdekken, trachten te begrijpen. We zullen wel zien wat er op mij afkomt. En ondertussen geniet ik met volle teugen van Brussel en heb ik geen plannen om daarin verandering te brengen. Ik heb hier een onderzoeksgebied dat meer dan boeiend is, mijn vriend, mijn kennissenkring. De verbondenheid is onmiskenbaar.”

MOOIE TOEKOMSTMUZIEK

Drie van Laki's foto's prijken op de tentoonstelling 'Bruxelles plurielle', die nog tot vrijdag loopt in het Frans Parlement in de Lombardstraat. Mooi. Maar er moet nog meer komen. "Waarom niet mijn foto's en die van al die mensen die me geholpen hebben tentoonstellen in de openbare ruimte? Op verschillende plekken in de stad. Waar ze genomen zijn, maar ook elders. Om reacties uit te lokken van de mensen die ze zien en zo eventueel tot een discussie te komen." Toekomstmuziek, mooie toekomstmuziek.