Jaaroverzicht: '2015 was het jaar van de bedreigde journalist'

Vier dagen nadat islamfundamentalisten de redactie van het Franse satirische blad ‘Charlie Hebdo’ op beestachtige manier hadden afgemaakt, trekt een indrukwekkende stoet door de straten van Brussel. “2015 is het jaar van de bedreigde journalist,” zegt Pol Deltour van de Vlaamse Vereniging voor Journalisten (VVJ).

Ieder jaar sterven er wereldwijd meer dan honderd journalisten een gewelddadige dood tijdens de uitoefening van hun beroep. In 2015 waren het er minder dan de vorige jaren – een honderdtal tegenover honderdvijftig in 2013 – maar de slachtoffers vielen akelig dichtbij. Frankrijk staat in 2015 op nummer één in de ranglijst van landen met vermoorde journalisten en laat zo de usual suspects – de Filippijnen, Mexico, Irak en Syrië – achter zich. “De eerste premisse om het beroep te kunnen uitoefenen is fysieke veiligheid,” zegt Deltour. “Zowat een hele redactie die uitgemoord wordt is een traumatiserende ervaring voor iedere journalist, waar ook ter wereld.”

Maar dat is niet alles. Deltour: “De politionele weerbots van de terreur straft journalisten een tweede keer. Ze worden het werken onmogelijk gemaakt. Ik heb in 2015 meer dan tien klachten gehad over politieagenten die journalisten verhinderden hun werk te doen tijdens betogingen of manifestaties. Verscheidene journalisten kregen ook een GAS-boete omdat ze op het verkeerde moment, op de verkeerde plaats foto’s maakten of camerabeelden draaiden. We hebben de boetes kunnen ongedaan maken, maar er is een sfeer van toenemende repressie tegenover journalisten.”

Interview met jihadist
Ook wat de onafhankelijkheid betreft zijn er dit jaar een paar knipperlichten aangegaan. “Een voogdijminister die zich expliciet inhoudelijk mengt in de VRT is een ernstige aangelegenheid, zeker in een jaar dat de openbare omroep zeer kwetsbaar is omdat er een nieuwe beheersovereenkomst aankomt.” Deltour doelt op de kritiek van Mediaminister Sven Gatz (Open VLD) op het interview met de jihadist Younes Delaforterie van Bart Schols in VRT-programma De Afspraak. Positief is dan weer dat Gatz tegenwind kreeg uit politieke hoek, van Eric Van Rompuy (CD&V) die de onafhankelijkheid van de VRT verdedigde.

Ook de openbaarheid van bestuur kreeg het hard te verduren, met als koploper federaal minister van Energie Marie-Christine Marghem (MR) die inzage weigerde in het cruciale dossier van de kerncentrales. “Procederen was het enige wat er op zat,” zegt Deltour. Op Europees niveau lobbyen bedrijven ondertussen onverdroten voor strenge regelgeving op bedrijfsspionage. “Op zich een legitiem doel, maar als de richtlijn er door komt, wordt kritische bedrijfsjournalistiek onmogelijk. Het is een journalistieke strijd die nog niet gewonnen is.”

Hof van Assissen
En dan zijn er de klassieke incidenten: kortgedingrechters die menen een publicatie of uitzending te moeten tegenhouden. De Koppen-reportage over grooming is het meest recente geval. De uitzending was onmogelijk gemaakt door een uitspraak in kort geding. Een hogere rechtbank maakte het uitzendverbod gelukkig maar ongedaan. Dat dit nog altijd gebeurt wijst op onkunde van de betrokken rechters. Deltour: “Er zijn nog altijd rechters die de basics van het mediarecht niet kennen.”

Toch nog een positieve noot om mee te eindigen: de N-VA wou het Hof van Assissen helemaal op de schop, maar minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wil assisen nog behouden voor persmisdrijven en politieke misdrijven. Deltour: “Het pleit voor Geens dat hij niet op de eisen van de N-VA is ingegaan. Anders was het hek van de dam en moesten journalisten zich voor de correctionele rechtbank verdedigen.”