Jean-Philippe Gerkens: 'Fietsen maken door Brusselaars, voor Brusselaars'

"Soms worden klanten vrienden, al mijn vrienden zijn klanten. De fietsers in Brussel vormen een kleine gemeenschap. In tegenstelling tot in Vlaanderen, waar iedereen lijkt geboren te zijn met een fiets onder de kont. Noem ons gerust een beetje pioniers. Je voelt dat ook in de contacten, zeker in de winter. Als er buiten tien centimeter sneeuw ligt, geven we aan wie binnenkomt een koffie en een koekje. Het contact is gemeend." Jean-Philippe Gerkens is geboren en getogen Schaarbekenaar. Hij is de drijvende kracht achter het fietspunt van Brussel-Centraal.

S oms - zeg maar dikwijls - heeft een mens zijn tijd nodig om zijn weg te vinden. Zo ook Jean-Philippe. "Een godganse dag in een schoolbank naar een leraar zitten luisteren, daar was ik blijkbaar niet voor gemaakt. Tegen het einde van mijn humaniora begon ik dan ook te dromen van een bestaan als gids in de Franse bergen. Het was niet zomaar een droom. Ik had wel degelijk aanleg. Maar een lelijke val op een gletsjer heeft daar anders over beslist. Mijn moeder, verpleegster, zei: 'Ja jongen, je zal ofwel moeten studeren, ofwel werken'."

"Echte plannen had ik niet meer. Dus ben ik maar begonnen aan een studie Verpleegkunde. Een jaar heb ik het volgehouden. Dan ben ik toch nog op avontuur vertrokken, naar het zuiden van Frankrijk. Ik kwam terecht in een bergdorpje in de Cévennes voor een leven in de natuur. Ik kweekte mijn eigen groenten, schapen, bakte mijn eigen brood. Het is geen succes geworden. Ik vond er te weinig leven in de brouwerij. Er woonden in de vallei ocharme 30 zielen. Er kwam amper een leuk meisje langs. Zes maanden later stond ik weer in Brussel."

In Brussel ging Jean-Philippe later aan de slag bij Cyclone, pionier van de fietskoeriers in Brussel. "Fietsen heb ik als snotaap geleerd van mijn oom Jean-Luc. Mijn moeder liet me mijn gang gaan. Ik was amper elf toen ik met mijn fiets al vanuit Schaarbeek tot in Steenokkerzeel en Zaventem reed. Mijn grootvader, die ooit nog naar het zuiden van Frankrijk vluchtte voor de Duitse bezetter en die tot aan zijn dood is blijven fietsen, heeft de bijkomende duw in de rug gegeven. Een lieve man was hij allerminst. Maar als ik met hem in zijn fietsatelier vertoefde, waar hij zich goed voelde, was hij lief voor me. En het krijgt blijkbaar nog een vervolg: mijn jongste zoontje, Victor, doet niets liever dan in mijn atelier rondhuppelen. Gepassioneerd is hij door de mechaniek. Hij heeft zelfs al zijn eigen kleine gereedschapsdoos en zijn eigen fietsje."

"Als fietskoerier heb ik ook Brussel pas echt leren kennen. Overal zaten we. Van Ukkel tot Schaarbeek. Ik stond op, nuttigde een stevige pasta als ontbijt en sprong de fiets op in het drukke verkeer. Als jongeling kreeg ik zo ook een kijk op het boeiende professionele leven in Brussel: van de bloemist, tot notarissen, grote bedrijven, ..."
Het werk was boeiend, maar helaas ook slecht betaald. Dus ruilde Jean-Philippe de fiets in voor de studieboeken en het plunje van hulpverpleger. "Drie jaar lang hield ik het vol. Mijn diploma heb ik niet behaald. De fietsmicrobe, die bleef. Door toedoen van vrienden die al voor Pro Velo werkten, ben ik toen in contact gekomen met Jean-Luc de Wilde, een van de stichters van de vzw. De man is een ietwat paternalistische figuur, maar een prachtige mens. Na enkele dagen stelde hij me voor om voor Pro Velo te komen werken. Ik stond in voor het organiseren van evenementen. Dat waren meestal fietstochten in Wallonië en in Brussel, vaak voor scholen of voor gezinnen. De tochten trokken soms tot 800 mensen. Dat stond me toe ervaring op te doen op logistiek vlak. Ik moest me bezighouden met het contact met plaatselijke overheden en met de pers. Het laatste wat ik voor hen heb georganiseerd, was een project waarbij we de mensen vroegen om hun auto in de garage te laten staan en zich na een opleiding uitsluitend te verplaatsen met de fiets. Dat avontuur werd op beeld vastgelegd. We filmden van in de badkamer tot op het werk. Zo heb ik rondgefietst met cameramannen van de VRT op mijn bagagedager om beelden te maken."

Cyclo
Voor Jean-Philippe volgden later nog studies Sociologie, met vrucht. En studies Gezinswetenschappen en Seksuologie. Niet met vrucht. En de fiets bleef roepen. "Mijn vrouw, Nathalie, heeft me aangemoedigd om professioneel iets te doen waar ik mijn hart en ziel kon inleggen. Ik hield van de stad en ik hield van fietsen. Dus waarom geen fietswinkel starten? Dan ben ik fietsmechaniek beginnen te studeren. Zo heb ik Liesbeth Driesen leren kennen. Zij was toen de kersverse directrice van de vzw Cyclo. Liesbeth heeft me overgehaald om niet voor mijn eigen fietswinkel maar voor Cyclo te gaan."

"We zijn nu vijf jaar verder. De financiële groeipijnen zijn verleden tijd. We bemannen vier fietspunten, verspreid over Brussel. Er is, naast het fietspunt Brussel-Centraal, de fietswinkel aan de Vlaamsesteenweg, het centrale depot van de gestolen fietsen in Schaarbeek én het pedagogisch atelier aan de Koolmijnenkaai. Zelf kan ik terugvallen op een dream team. Onze eerste taak is het uitvoeren van de kleine herstellingen. Soms nemen we grotere opdrachten aan, zoals bijvoorbeeld de mensen steunen in het zich ontpoppen tot fietser. Noem dat maar pionierswerk."

"Cyclo is een sociaal-economisch project. We proberen iedereen met taalmoeilijkheden of met andere problemen te helpen, zodat ze toch enigszins meedraaien in 'het systeem'. Ik heb het over nieuwkomers of mensen met - dikwijls in de ogen van anderen - beperkte capaciteiten. Onze organisatie heeft op dat vlak expertise opgebouwd. Wie in een fietspunt mag beginnen, is klaar voor de taak en is competent en bestand tegen stress. Sommige klanten staan nu eenmaal op hun strepen. Een snelle service leveren, is voor ons een dagelijkse realiteit."

Een Brussels fietsatelier
Het leven van de Brusselse fietser aangenamer maken, daar doet Jean-Philippe het voor. Maar hij blijft ook nadenken over de fiets in de stad in de bredere zin van het woord. "Dankzij een klant - Hans Vandecandelaere, socioloog en schrijver van onder meer In Brussel- ben ik op het idee gekomen een Brussels fietsatelier op poten te zetten. In België worden elk jaar ongeveer 460.000 fietsen verkocht. Daarvan worden er slechts 110.000 in eigen land geproduceerd. Al de rest is import. Dat vind ik straf voor een fietsland als België. Er resten slechts een vijftal Belgische fietsenfabrikanten. Vooral op het vlak van stadsfietsen scoren we zeer slecht. Dat is dom en economisch gezien een slechte zaak, omdat we zeker over de competentie beschikken. België kan ongetwijfeld beter op de kaart gezet worden als fietsenfabrikant. Ten tweede: in Brussel ligt de werkloosheidsgraad op 22 procent, bij de jongeren loopt dat zelfs op tot boven de 50 procent. Nu we bij Cyclo zijn begonnen met onze eigen fietsen te maken voor verhuur, heb ik mezelf de vraag gesteld of het niet zinvol zou zijn om een nieuw Brussels bedrijf te stichten dat fietsen monteert. Ik denk aan zoiets als een coöperatieve, waar fietsen worden gemonteerd door Brusselaars, voor Brusselaars. In een simpele, functionele en toffe stijl."

"Er is wel degelijk een markt voor in Brussel. Ik vermoed dat in het gewest jaarlijks zowat 50.000 fietsen aan de man worden gebracht, waarvan de helft door warenhuizen of door Decatlon. Een fietsatelier dat fietsen monteert, zou 2.000 fietsen per jaar kunnen opleveren voor verkoop. Dat lijkt me realistisch. Bovendien kan het een vijftiental banen creëren. Het is nu aan mij om de raad van bestuur van onze eigen vzw en de economische en politieke actoren te overtuigen. Maar ik durf het niet alleen aan. Ik schep bovendien zoveel plezier in mijn werk dat ik op dezelfde wijze wil doorgaan zoals nu. Maar een eigen Brussels fietsenmerk opzetten én daarnaast de storende aanwezigheid van de wagen in de stad nog meer terugdringen, prachtig zou het zijn."