Martin Somville: 'Thuis in het Etterbeek van de gewone man'

“10 september 2005, de vooravond van mijn dertigste verjaardag, de opening van een nieuw theaterseizoen. En ik mocht erbij zijn, als nieuw lid van het team van Théâtre Varia. Een mooier geschenk had ik niet kunnen dromen. Ik hou echt van deze plek. Een stukje geschiedenis van Brussel, een schitterende equipe, een grote variatie in het aanbod, en contact met artiesten uit de hele wereld.” Martin Somville is zaalchef van het Elsense Théâtre Varia.

D e liefde voor het theater heeft Martin Somville van huis uit meegekregen. "Ik ben opgegroeid in Ligny, een dorpje bij Fleurus, vooral bekend van de bloederige veldslag tussen de troepen van Napoleon en veldmaarschalk Blücher. Het was Napoleons laatste triomf, twee dagen vóór Waterloo. Maar Ligny is ook bekend van de Passie van Christus: het leven van Jezus uitgebeeld door de dorpelingen in levende tableaus. Thuis is religie nooit aanwezig geweest, maar in de Passie meespelen, dat sprak vanzelf. Als ukje van zes mocht ik voor het eerst figureren in het tafereel waarin Jezus de kinderen toespreekt."

"Theater was wél een constante aanwezigheid thuis. Mijn ouders sleurden mij, en later ook mijn zus, mee naar allerhande opvoeringen. Zelf waren ze fervente amateurs, ze organiseerden cabaretavonden en cafétheater, waarin ik mocht meespelen."

Het deed Somville dromen van een carrière als acteur. "Maar mijn toelatingsexamen aan het Institut des Arts de Diffusion in Louvain-la-Neuve werd een flop. Vervolgens een jaar aan de academie in Brussel. Alweer geen succes. Ik besloot het over een andere boeg te gooien en voor een graduaat Communicatie in Sint-Joost te gaan. Die omweg bracht me voor de eerste keer in het theater, de Varia dan nog: vijf maanden stage. Dan, na wat uitzendwerk, twee jaar theoretische studie van theater en theatergeschiedenis in Louvain-la-Neuve. Maar nog was ik zoekende, tot ik, terwijl ik mijn eindwerk aan het schrijven was, een telefoontje kreeg. Van de Varia. 'Ben jij geïnteresseerd om de nieuwe functie van zaalchef in te vullen?' En of ik dat wou, al wist ik bij god niet wat het inhield. Maar dat hield ik wijselijk voor mezelf."

Heilige Fatima
Vrijdagavond. De statige gevel van Théâtre Varia is een lichtbaken in de duistere Scepterstraat. Theatermagie. Op de affiche: Sainte Fatima de Molem, een kijk op het leven in Molenbeek, van wieg tot volwassenheid. Solo gebracht door de Marokkaanse acteur Ben Hamidou, met aanstekelijke humor. Hamidou is een kind van Molenbeek, en dat merk ik ook: gesluierde Marokkaanse vrouwen die het Kanaal oversteken voor een theatervoorstelling, dat zie je niet vaak.

Martin Somville slaat drie keer op de gong, de deuren gaan open. In de zaal een mengeling van habitués en leken. Een mooi cadeau voor Hamidou. En ook voor zaalchef Somville, een soort van stationschef van het theater, iets wat blijkbaar niet bestaat in het Vlaamse toneelwereldje.

"Vandaag wist ik dat het raak zou zijn. Theater is een uitwisseling tussen het podium en de zaal. Op avonden als deze is het pure magie. Je moet erbij zijn om het te beleven, te voelen. De avond van begin tot einde vlot laten verlopen is mede het resultaat van het werk overdag, het werk vooraf. De contacten met de technische ploeg, met de artiesten. De afspraken die vooraf gemaakt zijn. Ik moet erop toezien dat er geen kink in de kabel komt. De link zijn waarop iedereen - van de toeschouwers over de meisjes van de ticketbalie en de technische ploeg tot en met de artiesten - kan vertrouwen. Soms moet ik zelfs een beetje politieman spelen, en bijvoorbeeld de energie van een zaal vol scholieren kanaliseren."

"Ook als er geen voorstellingen zijn, heb ik de handen vol. Alle mogelijke problemen en probleempjes probeer ik op te lossen. Of, als ik het niet zelf kan, de mensen goed door te verwijzen. Onze kleine boekhandel beheren - weinig theaters die dat nog hebben -, de internetsite updaten, de vuilniszakken buiten zetten als er niemand anders is: het hoort er allemaal bij. Zes dagen op de zeven werk ik. Als ik het voor het kiezen had, dan zou ik ermee willen sterven. Zoals met mijn liefde voor strips en basketbal. Want ik krijg ongelooflijk veel terug. Het voorrecht om prachtige mensen te ontmoeten bijvoorbeeld, zoals nu Ben Hamidou en zijn regisseur Gennaro Pitisci. Als het echt klikt, dan doet afscheid nemen elke keer weer pijn - het is als afscheid nemen van familie. Want al ben ik een beetje een eenzaat, tegelijkertijd hou ik van mensen. Mijn familie, mijn vrienden, de mensen van de Varia ook: zonder hen zou ik de man niet zijn die ik nu ben."

Tokio
Het nauwe contact met de artiesten heeft Somville een tweede grote liefde opgeleverd: Tokio. "Twee jaar geleden speelde hier de Compagnie Seinendan van regisseur en dramaturg Oriza Hirata. Japanners. Ik schoot erg goed op met een van de meisjes, en niet lang daarna stond ik in Tokio. Straf: reizen naar het buitenland had ik al vijftien jaar niet meer gedaan, het interesseerde me niet zo."

"Niet alleen de liefde speelde, ook de interesse voor een festival van hedendaags theater. Jonge mensen die zich vragen stellen over de hedendaagse Japanse maatschappij. Met alle cultuurverschillen van dien naargelang ze uit het noorden, zuiden of centrum komen. Een belevenis, al ken ik niet veel van de taal."

"Aan Tokio heb ik mijn hart verpand. In dat mierennest van miljoenen mensen heb ik zelfs een wijkleven zoals hier gevonden, maar dan netter en beter georganiseerd. In Nakano, een van de 23 speciale wijken van de stad. Toen ik een tweede keer terugkwam, was het van: 'Hey Martin, tof om je terug te zien.' Ik heb er zelfs een stamkroeg, The Nakano Café. So­ciaal contact dus, maar tegelijkertijd kon ik er mijn behoefte aan alleen zijn beleven, als de vreemdeling die ik daar ben en blijf."

Geen grenzen
Als Somville het over een wijkleven in Brussel heeft, dan heeft hij het over Sint-Antoon in Etterbeek. "Vijftien jaar in Brussel, vijftien jaar op dezelfde plek. Ook in de grote stad blijf ik blijkbaar een dorpsjongen. In het Etterbeek van de gewone man, niet dat van de eurocraat dat ik heb moeten meemaken als barverantwoordelijke aan het Luxemburgplein. Ik heb er, net zoals indertijd in Ligny, een stamcafé: Le Griffon. Daar vind ik puur sociaal contact. Ik heb er zelfs kinderen zien opgroeien, wat niet zo vanzelfsprekend is in een metropool - een metropool, overigens, die ik voor het grootste deel te voet beleef. Een rijbewijs heb ik niet, en ik mis het ook niet."

"Ik weet het, velen noemen Brussel een provincienest. Toch voel ik hier een grote dynamiek. Mede door de twee grote gemeenschappen, met elk hun aanpak. Ook op cultureel vlak, waarin aan de basis een mooie samenwerking begint te groeien. Bijvoorbeeld tussen KVS en Théâtre National. Ook wij sluiten ons niet op binnen ons grote gelijk. Vorig jaar nog hebben we Jan Fabre mogen verwelkomen. Dirk Roofthooft ook - een schitterende acteur. Tweetalig zijn we niet, maar we beredderen ons; we zijn nu ook begonnen met boventiteling voor bepaalde producties. Als er goede wil is van beide kanten, dan kan er veel. Kunst kent geen grenzen."

Bordel belge
"Brussel, ik ben er, ik blijf er. Tuurlijk zijn er dingen die beter kunnen. Dat de stad als architecturaal geheel te wensen overlaat, tot daaraan toe, maar over de vuiligheid kan ik me echt opwinden. Ik begrijp niet hoe mensen zo kunnen omgaan met de stad waarin ze leven. Tokio, met zijn dertien miljoen inwoners: proper. Brussel, één miljoen inwoners: vuil. Men legt bijvoorbeeld een nieuw voetpad aan, enkele weken later komt Electrabel alles openbreken, om de boel vervolgens op een schabouwelijke manier weer dicht te gooien. Het openbaar vervoer is duur en slecht georganiseerd; de mobiliteit is een ramp. Le bordel belge, voilà."

"Toch hou ik van Brussel, ook omdat het ondanks de bescheiden oppervlakte zo internationaal is. Ik krijg hier de kans om mensen te ontmoeten van alle mogelijke nationaliteiten. Sta je daarvoor open, dan krijg je een ongelooflijke rijkdom voor de voeten geworpen. In Brussel is werkelijk alles mogelijk."

Karel Van der Auwera

www.varia.be