Mufuki Mukuna, kunstschilder: ‘Als een Japanse boogschutter’

Hij heeft Congolees en Belgisch bloed door de aderen stromen, Mufuki Mukuna. Zijn leven wordt bepaald door olieverf en canvas. Daarbij wordt hij geïnspireerd door Francis Bacon en de Japanse kunst van het boogschieten.

M ukuna ontvangt me bij hem thuis. Een bescheiden appartement in Kuregem. Bescheiden maar praktisch: het achterhuis biedt atelierruimte waarvoor menig kunstenaar een arm en een been zou geven.
“De eigenaar is het Woningfonds van het Brussels Gewest. De huur wordt berekend op het inkomen. Ik heb toegehapt vanwege de praktische accommodatie, met in het achterhoofd toch een beetje voorbehoud. Omdat ik vreesde dat eventuele contactpersonen vanwege de reputatie van Kuregem angst zouden hebben om tot hier te komen. Onterecht, zo is gebleken.”

“Ik woon hier graag, ondanks het feit dat de wijk een beetje een residentieel getto is. Het sociaal contact met de buren beperkt zich tot een vluchtige ‘goedemorgen’, een even vluchtige ‘goedenavond’. Maar tegelijkertijd heb ik toch gemerkt dat hier wel degelijk sociale cohesie is. Dat je, als je deel uitmaakt van de buurt, bescherming geniet in bepaalde situaties. Bescherming van de wijkbewoners uit. Dat is iets waarvan je in bevoorrechte delen van het gewest, zoals bijvoorbeeld Ukkel, enkel van kunt dromen. Dat er kleine criminaliteit is een feit. Dat de discussie van de dag van de jongeren niet verder gaat dan die over auto’s en over het voetbal, is jammer. Maar samenhorigheid is er. Een samenhorigheid die ik verkies boven die van de eurocraten, die naar mijn gevoelen als een ufo in Brussel zijn beland en er als een ufo leven. Maar ja, het is wat het is.”

“Ik begin mij er steeds meer bewust van te worden dat mijn roots hier in Brussel liggen. Dat het de plek is waar ik de meeste bakens heb. Mijn vrienden, mijn familie. Het is voor mij ook een interessante plek om te creëren, inspiratie op te doen, omdat mijn kunst dicht staat bij wat de mens is. Op urbanistisch vlak inspireert de stad me echter minder. Vergeleken met bijvoorbeeld New York, stelt het allemaal niet bijster veel voor. In de jaren 1990 heb ik twee keer een maand kunnen verblijven bij een neef van mijn vader in de Big Apple.”

“Even heb ik ook overwogen de sprong in het onbekende te wagen. New York, Amerika. Maar uiteindelijk heb ik gekozen voor wat me vertrouwd was. Mede omdat de Amerikaanse maatschappij een harde maatschappij is, veel harder dan de onze én omdat Brussel een heel leefbare plek is. Misschien wel té leefbaar, net als het hele land. Het lijkt wel of dat de mensen hier een beetje ingeslapen zijn. Er is comfort, er is welstand bij de meesten, er wordt al eens geklaagd. Klagen zonder dingen fundamenteel te willen veranderen, veel beweegt er niet. Klagen en tegelijkertijd een beetje slaapwandelen in een luilekkerland, je moet echt wel oppassen om niet in die val te trappen.”

Zoektocht
Moeder psychologe, vader psycholoog. Allebei universitair geschoold, gewapend voor de maatschappij. Het heeft gemaakt dat Mufuki opgegroeid is in comfortabele omstandigheden. De weg die hij voor zichzelf heeft gekozen is echter minder comfortabel.

“Ik heb van kleins af altijd al getekend en geschilderd. Met mijn neus in de schoolboeken zitten was minder aan mij besteed, om niet te zeggen helemaal niet. Dus ben ik op mijn veertiende gekapt met het aso en heb ik me ingeschreven aan de Académie Royale des Beaux-Arts aan de Zuidstraat. Om zo mijn diploma middelbaar onderwijs te behalen. Mijn draai vond ik daar echter niet. De opleiding was naar mijn zin te academisch, te veel gericht op het aanleren van klassieke regels. Daarom heb ik er al snel mijn boeltje gepakt en me ingeschreven aan een kleinere school voor plastische kunsten, het Institut Sainte-Marie aan de Hallepoort. Daar was de klik er wel, omdat de kunstleraars er een punt van maakten je creativiteit te stimuleren, buiten de regeltjes te denken. Bijvoorbeeld koffiepoeder te gebruiken om te tekenen in de plaats van houtskool.”

Delirium
Er volgde een jaartje Kunstgeschiedenis aan de ULB. “Maar dat was mijn ding niet. Het was te veel gericht op het opslorpen van geschreven kennis.” Daarna keerde Mufuki terug naar de Académie Royale des Beaux-Arts.
“Daar heb ik geleerd op monumentaal canvas te werken, met olieverf. Het ging me goed af. Ik was zelfs de primus. Maar ik had echter ook nog een andere droom, die zich steeds nadrukkelijker manifesteerde: acteur worden. Na mijn tweede jaar van de vier ben ik daarom opgestapt en ben ik cursussen beginnen te volgen bij Parallax, een bescheiden acteursschool vlakbij Madou. Het heeft me weliswaar enkele rollen opgeleverd, maar gaandeweg heb ik ondervonden dat het toch niet echt was wat ik wilde. Personages spelen die niet overeen komen met wie ik ben. Steeds weer jezelf moeten ‘verkopen’.”

Een heftige periode was het, een moeilijke periode. “Er was geen nachtgelegenheid in het centrum die ik niet kende, geen fles waarvan ik de bodem niet heb gezien. De nacht kon niet genoeg nacht zijn. Het bracht me inspiratie, maar het was tegelijkertijd excessief en zelfvernietigend. De wake-up call was een zwaar ongeval in een toestand van delirium. Ik besloot de drank af te zweren, positiever in het leven te staan, me opnieuw te focussen op het schilderen. Financieel begon het echter meer en meer te nijpen, leven van mijn kunst kon ik niet echt. Het was 2006, ik was bijna midden de 30, de wanhoop groeide gestaag. En toen had ik het geluk om te mogen exposeren in Matonge, in de galerie van Marc Dengis, de zoon van Roger Somville.”

“Ik heb toen verschillende doeken verkocht, het heeft me een nieuw elan gegeven, toegestaan om een evenwicht te vinden. Creëren met discipline –’s ochtends vroeg opstaan om te schilderen, de avond reserveren voor vrije tijd – contacten leggen. Het meest vruchtbare contact was dat met de Galerie Lumières d’Afrique aan de Waversesteenweg. Met dank aan mijn ouders die me steeds zijn bijven steunen, steeds in mij zijn blijven geloven. Ik denk niet dat ik zonder hun hulp had kunnen doorzetten in het nastreven van mijn kunst. Ik heb er ook voor gekozen om op mezelf te leven. Huisje, tuintje, kinderen niet na te streven. Bescheiden te leven. En dat geeft me de vrijheid om te doen wat ik wil doen.”

Kyudo
Wat Mufuki Mukuna doet is niet meteen wat je van een kunstschilder met Congolese roots zou verwachten. Waar de Congolese populaire schilderkunst kan omschreven worden als de uitdrukking van het volk, met een boodschap voor hetzelfde volk – in de stijl van de naïeve schilderkunst – is de creativiteit van Mufuki van een andere orde. Mufuki’s werk is figuratief, expressionistisch, gebed in vrije vormgeving. Laat plaats aan de verbeelding van de aanschouwer. Nu eens springt er gekweldheid van het doek, dan weer dromerigheid, eenzaamheid.

“Ik vergelijk mijn manier van schilderen graag met hoe de adepten van de Japanse kunst van het boogschieten, kyudo, tewerk gaan. De inspiratie daarvoor heb ik gevonden door het lezen van het boek Le zen dans l’art du tir à l’arc. Het gaat over een Duitser die naar Japan trekt om daar de kunst van Japanse boogschieten onder de knie te krijgen. Alles ligt in de voorbereiding, niet in het mikken als dusdanig. Een evenwicht vinden binnenin, jezelf laten verrassen door het resultaat. Dat is ook zo in mijn werk: ben ik verrast, dan weet ik dat het goed is. Dat het leeft.”