Nara Noïan, muzikale ontmoeting tussen Oost en West

“Verbluffend wat muziek kan teweegbrengen als je de juiste snaar raakt. ‘Uw muziek heeft me door mijn examens geholpen.’ Of: ‘Uw muziek heeft me gesterkt toen ik heel ziek was’: dat zijn reacties die mijn hart aan het zingen brengen.” Nara Noïan noemt de piano haar beste vriend. Ze schrijft, componeert, arrangeert, zingt. In het Armeens, Russisch, Frans en Engels. Nostalgie, hoop, speelsheid soms. Wereldmuziek voor een betere wereld.

H et artistieke heeft Nara Noïan van in de wieg meegekregen. En die wieg stond in de Armeense hoofdstad Erevan.

"Ik kom uit een familie van artiesten. Mijn moeder was een bekende muzikante, componiste en actrice met een hoog divagehalte; mijn vader speelde tuba in de plaatselijke opera. Amper vijf jaar oud zat ik al in de banken van de plaatselijke muziekschool. Een centraal gestuurd muzikantenfabriekje: in elke Sovjetrepubliek was er zo wel een. Het was de ideale voorbereiding op het conservatorium, maar ik was er niet graag. Toen de lerares wiskunde, die ook mijn klastitularis was, me het leven zuur begon te maken, was de maat vol en ben ik als bezeten gaan studeren. Resultaat: mijn drie laatste jaar heb ik in één jaar rondgemaakt. Vijftien was ik toen ik werd toegelaten aan het conservatorium, waarna ik ook acteerlessen ben gaan volgen."

Doordrenkt van het leven is Noïans muziek. "Ik heb zoveel stormen meegemaakt, maar de beloning is groot. Twee prachtige zonen. Een man in wiens gezelschap de liefde vanzelfsprekend lijkt. Leven en werken in een land waarvan ik hou... Wat het lot me ook voor de voeten heeft geworpen, ik heb altijd geweigerd me te wentelen in de rol van slachtoffer. Het heeft me sterker gemaakt en geholpen een beter mens te worden: niet in de val van het egocentrisme trappen, luisteren naar wat de wereld te vertellen heeft. Als ik dat niet zou doen, dan zou mijn muziek weinig of niets voorstellen. Muziek is voor mij een heilzame therapie; ik zou niet zonder kunnen leven. Zelf musiceren, maar ook als stempedagoog mensen op weg helpen. Naar je eigen stem zoeken en luisteren, naar andermans stem zoeken en luisteren. Een ongelooflijke ervaring is het. En daarbij moet ik de klinisch logopediste Anita Eggermont bedanken, die me heeft geholpen toen er een operatie dreigde, doordat ik mijn stembanden had geforceerd door jarenlang te tolken."

Staatloos
Door de spelingen van het lot strandde Noïan als prille twintiger in Parijs. In 1991 was dat.

"Ik was er voor enkele maanden om me te perfectioneren. Toen was er de mislukte Augustusstaatsgreep tegen Gorbatsjov. Die putsch heeft het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in een stroomversnelling gebracht. Ook Armenië - dat in oorlog lag met de Azeri's om de enclave Nagorno-Karabach - stond op het punt zijn onafhankelijkheid te verwerven. Van de ene dag op de andere was mijn paspoort niets meer waard; toen ik op de Russische ambassade om een nieuw ging, werd ik met een stevige scheldtirade de deur gewezen. Voor mij was het een drama, want ik wou per se weg uit Parijs, weer naar huis, maar ik kon niet. Mijn leventje, dat voordien zo mooi was uitgestippeld, stond helemaal op zijn kop. Ten einde raad heb ik me gewend tot het OFPRA, de Franse dienst voor de bescherming van vluchtelingen en staatlozen. Daar werd me het statuut van staatloze opgeplakt, net wat ik niet wilde. Een terugkeer naar Armenië mocht ik toen helemaal vergeten."

"Het was chaos, complete chaos. Radeloos was ik. Ik sprak Frans noch Engels, ik had geen schouder om op uit te huilen. Maar in een hoekje zitten kniezen was ook geen oplossing. Ik moest en zou iets doen. Dus heb ik mijn artistieke ambities opzijgezet en werk gezocht. Het was behelpen, van dag tot dag, stap voor stap. Toch vond ik gaandeweg mijn draai, en uiteindelijk heb ik een schooltje opgericht, de Monde Musical Ana Pavlovna. Het leven lachte me opnieuw toe, ik voelde me weer goed in mijn vel."

Coup de foudre
In Parijs zette Nara Noïan haar eerste zoon op de wereld, Gaby, en die blije gebeurtenis voerde haar in 1997 naar Brussel.

"Mijn moeder had Armenië verruild voor België, en ze wou doodgraag haar kleinzoon zien. Brussel was een coup de foudre. Parijs was koud, hard op het vlak van menselijke contacten. Nu nog noem ik het de stad 'de la part de...': zonder de juiste introductie gaat er daar geen enkele deur open. Brussel daarentegen is warm en gastvrij. Ik was van plan twee weken te blijven, maar kijk, ik ben er nog altijd. Mijn moeder woont ondertussen in Parijs, mijn vader hier. Hij speelt nu tuba in de Politieharmonie van Brussel."

"Ik heb hier mijn bestemming gevonden. Ik hou van dit land, van de mensen. Mooi vind ik de nieuwsgierigheid van de Belg naar wat zich buiten de grenzen afspeelt, buiten zijn eigen wereldje. Maar waar ik niet bij kan, dat is het gehakketak over taal. Toen ik klein was, vond ik het heel normaal dat ik Russisch moest leren, ik heb zelfs mijn eerste chansons in het Russisch geschreven. Ik prijs me gelukkig dat ik twee moedertalen heb en mettertijd ook nog eens het Frans en het Engels meester ben geworden. Ik hou Gaby en zijn broertje Elliot dan ook voor dat het een zegen is dat ze verschillende talen 'moeten' leren op school. Het is een verrijking. Ik wil dat mijn kinderen binding hebben met hun roots, maar tegelijkertijd weiger ik hen op te sluiten binnen één gemeenschap; ik weiger barrières op te gooien in hun opvoeding."

Oriental Express
In België haalde Noïan een Eerste Prijs aan het conservatorium: mooi, maar als alleenstaande moeder moest er ook brood op de plank komen.

"Het begon met een artistiek atelier voor Maghrebijnse kinderen op scholen: Le Monde de la Découverte. Lesgeven in kunst, muziek, theater. Tegelijkertijd ben ik als beëdigd tolk Russisch en Armeens bijstand gaan verlenen aan politieke vluchtelingen. Een beetje de ironie van het leven. Ik had noodgedwongen mijn weg gezocht en gevonden in het Westen, ver weg van mijn vaderland, terwijl ik niets liever had gewild dan terugkeren. En hier zag ik al die mensen die tot elke prijs een nieuwe toekomst wilden opbouwen in dit voor hen vreemde land, ver van huis. Het raakte me diep. Ik wilde me nuttig maken, ik wilde helpen. Het leven is uniek en iedereen heeft recht op een waardig bestaan. Waarom moeten sommigen het beter hebben dan anderen? Omdat ze toevallig op de juiste plek zijn geboren?"

Moeder zijn en de kost verdienen was lange tijd het enige wat telde. Toch begon Noïan beetje bij beetje weer te investeren in muziek. En met die muziek mag ik kennismaken in haar studiootje thuis, in Ukkel. "Lang was het iets voor 's avonds laat, als Gaby in bed lag. Tijd voor mij alleen. Ik had al van kleins af gecomponeerd. Dat was iets heel natuurlijks voor mij, zonder dat ik erbij stilstond dat ik daarmee anderen iets te bieden had. Ik componeerde omdat ik het graag deed, omdat ik het in mijn familie nooit anders had geweten. Mijn moeder, vader, mijn broer, mijn neven, allemaal deden ze het."

"Nogal wat vrienden en kennissen gaven niet op: 'Je moet echt iets doen met je talent, met je stem. Neem toch eens een cd op...' In 2005 was het eindelijk zo ver: toen kwam het album Promesses uit met mijn toenmalige groep Bradyaga. Nadien volgden twee soloalbums, Cristal en Kino, en met Oriental Express komt eind september een derde uit. Die plaat draag ik op aan de Arabische Lente, die in Tunesië en Egypte met heel veel waardigheid en elegantie is verlopen. Dat heeft me tot in het diepste van mijn ziel beroerd. Ik wilde hulde brengen, vertellen ook over hoe Oost en West elkaar nodig hebben, maar op dit moment een beetje gedesoriënteerd zijn."

"Ik beschouw mezelf als een wereldburger, als een dochter van de aarde. Daarom bezing ik de liefde, de schoonheid, de vrijheid, de waardigheid. Ik ben ervan overtuigd dat als we onze kinderen een boodschap van liefde meegeven, van respect voor de andere, van het universeel gevoel mens te zijn, dat dan de wereld erop vooruitgaat. Dat het een wereld kan worden waarin verschillen als een kracht worden beschouwd, een rijkdom, een schoonheid. En niet als een probleem."