Pelusa Salazar, weefkunstenares in Schaarbeek

“De vrienden voor het leven die ik hier gemaakt heb, zijn voor mij de grootste charme van Brussel. Ze brengen mijn hart aan het zingen. Dit is een grootstad, maar toch gaat het hier allemaal zijn gangetje: leven en laten leven. En het surrealistische Belgische sausje krijg je er gratis bovenop.” Weefkunstenares Pelusa Salazar ruilde bijna twintig jaar geleden Latijns-Amerika voor Brussel.

Pelusa betekent 'pluisje'. Het past bij Salazars fijngesneden figuur en haar charme. Maar pluisje of niet, voor mij zit een vrouw die altijd haar eigen weg is gegaan. Hoe moeilijk dat ook was. "Ik ben geboren in Bolivië. Twee jaar later is mijn moeder naar Argentinië verhuisd. Uit economische noodzaak. Buenos Aires werd de stad van mijn jeugd. Ik ben daar ook voor het eerst politiek mijn stem beginnen te verheffen. Bij de studentenvereniging. Een risicovolle bezigheid, zeker toen de militairen aan de macht kwamen. Terreur - elke dag verdwenen er mensen."

"Het was zo erg dat ik op mijn achttiende naar Bolivië vluchtte om er sociologie te gaan studeren. Overleven deed ik door zelfgemaakte popjes te verkopen. Met de hand vervaardigd, een naaimachine had ik niet. Maar na tweeënhalf jaar ben ik ook daar weer moeten vluchten door mijn politiek engagement. Ik koos ditmaal voor Mexico, omdat dat land de naam had bannelingen gastvrij te ontvangen."

"Ik was dan wel toe aan rust, maar van studeren kreeg ik maar niet genoeg. Het werd sociale antropologie. Ik focuste op de symboliek van traditionele gebruiken en kleding. Meer bepaald van de Triqui, een inheemse minderheidsgroep in Oaxaca. Ik heb daar ook mijn eindwerk over gemaakt: ik ging na hoe de Triqui - onder meer met symbolen in hun kleding - culturele weerstand boden tegen de dominerende maatschappij."

Daar in Mexico liep Salazar de man van haar leven tegen het lijf. Jan uit Brussel. Zoon van een Letse vader en een Montenegrijnse moeder, die elkaar na de Tweede Wereldoorlog in België hadden leren kennen. "Jan was als industrieel ingenieur in Mexico om als gewetensbezwaarde zijn burgerdienst te vervullen. Vijf jaar hebben we er lief en leed gedeeld. Twee prachtige kinderen op de wereld gezet ook, Ana en Lucas. Maar bij Jan begon het te knagen. Heimwee naar de familie, naar het Zoniënwoud. Dus verkochten we ons hebben en houden om in Brussel een nieuwe start te nemen. Ook al sprak ik geen woord Frans of Nederlands."

"Hier met mijn vingers zitten draaien was geen optie. Daarom heb ik me ingeschreven aan de kunstenhogeschool La Cambre. Het plaatje klopte: ik studeerde iets wat in relatie stond met mijn eindwerk als sociaal antropologe, en tegelijkertijd leerde ik Frans. Mooi aan La Cambre was dat we de ruimte en vrijheid kregen om creatief bezig te zijn. En, nog mooier: ik heb er vrienden voor het leven gemaakt."

Kauwgomverpakking
Na haar studie de opgedane expertise te gelde maken in pakweg de modewereld sprak Salazar niet aan. Ze wilde de techniek van het weven gebruiken voor kunst en illusie. Een intrigerend spel van kleuren, materialen en vormen, waarin ze ver durft te gaan. Heel ver. Zelf getrokken en gekleurde latexdraden, plastic kauwgomverpakking, papieren snoepgoed: het is allemaal bruikbaar om te experimenteren.

"Ik vertrek voor mijn werk graag van literatuur. Onder meer van Carlos Castañeda, een Amerikaanse auteur van Mexicaanse afkomst die een aantal boeken heeft geschreven over zijn relatie met de indiaanse tovenaar Don Juan. Bovennatuurlijke verschijnselen, filosofische uiteenzettingen, sjamanisme en ervaringen met hallucinogenen als peyote en Jimson weed. Weefwerk zie je meestal in twee dimensies, maar ik wilde er een derde aan toevoegen. De mensen op het verkeerde been zetten, hen doen twijfelen aan wat ze zien. Rea­liteit? Illusie? Net als in een peyote-trip. Ander literair werk dat me heeft geïnspireerd, is van dat Gabriel García Márquez, of nog van de Portugese dichter Fernando Pessoa."

"Lang heb ik vormelijk gewerkt binnen mijn Latijns-Amerikaanse roots; later heb ik me meer laten inspireren door Bauhaus. Zo heb ik de Franse Gemeenschap mogen vertegenwoordigen op de Triënnale van Łódz met een draaiende installatie. Bedrieglijk simpel, maar in se complex. Het was een trompe-l'oeil, gecreëerd door drie dunne weefsels op elkaar. Ik ben vertrokken van de drie basiskleuren, cyaan, magenta en geel, én zwart en wit. Een beetje à la Kandinsky. Afhankelijk van de lichtinval zie je andere, secundaire kleuren, en vormen die er eigenlijk niet zijn. Het was een monnikenwerk."

Rommelmarkt
Bijna twintig jaar in Brussel, getrouwd met een Belg - en toch is Salazars stemmige woning een mozaïek van Latijns-Amerikaanse kleuren en vormen. Van de zelfgemaakte stoelbekleding tot de souvenirs. Hartjes, een duiveltje en een engeltje. Als geraamte beschilderde poppen uit Mexico, ook: leven en dood maken deel uit van dezelfde realiteit.

"De meeste souvenirs komen uit Mexico. Ik heb ook nog altijd de Mexicaanse nationaliteit. Ik heb er gewerkt als antropologe, en ik dacht er voor de rest van mijn leven te blijven. Maar de liefde heeft er anders over beslist. Nog steeds probeer ik om de twee, drie jaar terug te gaan. Om te herbronnen, om weefmaterialen mee te brengen die ik hier niet vind."

"De tableautjes die je hier aan de muren ziet, heb ik links en rechts op vlooienmarkten gevonden. Snuisteren op het Vossenplein is een wekelijks ritueel waar ik nog altijd naar uitkijk. Een hobby, en meer dan dat: het maakt wezenlijk deel uit van mijn leven. Toen we terug naar België kwamen, hadden we zo goed als niets. Dus werd het de rommelmarkt en Les Petits Riens. Meubels, kleren, speelgoed... Elementaire dingen. Een zegen. Zo hebben we langzaam een thuis opgebouwd. Daarom ook werk ik een keer per week als vrijwilligster bij Oxfam in Schaarbeek. Omdat ik veel respect heb voor wat Oxfam doet, maar vooral uit dank voor alles wat ik als nieuwkomer heb mogen ontvangen."

"Ik heb het lang niet breed gehad, maar het heeft me gewapend. We hebben een hoofd en twee handen, dat moet volstaan om je plan te trekken: dat heb ik onze kinderen altijd willen bijbrengen. En mijn man heeft twee goede handen, hij heeft ons huis helemaal zelf opgeknapt. Een work in progress, dat langzaam zijn einde nadert: nu is de badkamer aan de beurt."

Niet in onze naam
"Ik voel me goed in België, in Brussel. Toch heb ik de dubbele nationaliteit niet aangevraagd omdat ik een voet in Latijns-Amerika wil houden, hoezeer ik er ook aan hou me te doordrenken van de cultuur van mijn gastland."

"Ik heb hier veel geleerd. Mijn temperament meer in toom te houden onder meer, en ook: twee keer goed na te denken voor ik mijn mond open doe. De mening van anderen te respecteren, zelfs als die tegen de mijne indruist."

"Ik hou van wat van België tot België maakt. Zo hebben mijn man en ik deelgenomen aan de Shame-betoging, als protest tegen het politieke spel dat het land naar een schisma dreigt te drijven. Samen opstappen met al die mensen van zoveel verschillende culturen, de contacten achteraf, gaf me een heerlijk gevoel van identiteit. Het zou doodzonde zijn om die rijkdom te verliezen."

"Ik ben ook erg blij dat Jan en ik ervoor hebben gekozen in Schaarbeek te wonen, in deze buurt. Ik vond hier beetjes terug van de Latijns-Amerikaanse sfeer, een warme mozaïek van mensen uit de vier windstreken. De stationswijk ziet er een beetje ingeslapen uit, toch leeft er een deugddoende dynamiek. Een keer per jaar bijvoorbeeld wordt onze laan aan beide zijden afgesloten voor een groot straatfeest. Daardoor heb ik interessante mensen leren kennen, van de meest uiteenlopende nationaliteiten."