Pierre Houtmans, medestichter Radio Contact: 'Spijtig van het water'

"Bekijk mijn bibliotheek en je weet dat deze plek veel voor mij betekent, op allerlei vlakken. Ik denk dat ik toch zowat 100 boeken over Brussel moet hebben. Naslagwerken, maar ook boeken in het Brussels, die mijn moeder verzamelde." Pierre Houtmans stond mee aan de wieg van Radio Contact, heeft er een rijke carrière opzitten bij de Franse Gemeenschapscommissie en vervolgens als zelfstandige in de audiovisuele wereld.

N u is hij vicevoorzitter van de Conseil Supérieur de l'Audiovisuel. Maar bovenal is hij een geboren en getogen Brusselaar. Een ket die Brussel thuis letterlijk aan zijn voeten heeft liggen, 360 graden rondom. "Bij mooi weer kan je zelfs tot in Vilvoorde zien."

Houtmans overgrootvader langs moeders kant had een boekenwinkel aan de Rogierstraat, grootvader langs vaders kant een slagerij. Ik krijg een foto uit de oude doos te zien. "Dit is de slagerij. Houtmans-Smolders, aan de Havenlaan in Molenbeek, waar nu het gebouw van de KBC staat. De Havenlaan, waar ik ben opgegroeid. Mijn voorouders langs vaders zijde waren commerçanten. Langs moeders zijde syndicalisten, linkse rakkers. Haar vader, die nog in de Weerstand heeft gezeten, heeft als functionaris bij de CGSP-FGTB nog de roemruchte Georges Debunne onder zich gehad."

"Dat heeft me toch wel getekend, ja. Die man is bij ons komen wonen na de dood van zijn eerste vrouw in het jaar van mijn geboorte, 1950. Negen jaar lang is hij gebleven. Het was een autodidact, zat steeds met zijn neus in boeken. De verdieping waar hij woonde, stond er vol van. Maar toch ben ik uiteindelijk niet de linkse kant opgegaan, wel de liberale en daar heeft mei 1968 mee te maken. Ik zat in mijn eerste jaar aan de ULB, studies Rechten. Waar de soixante-huitards voor stonden, kon ik niet echt mee leven. Ik was weliswaar hervormingsgezind, tegen de absolute macht van de rector en de professors, maar het kind met het badwater weggooien leek me een stap te ver. En waren er aan Vlaamse kant interessante figuren zoals Paul Goossens, dan waren de Franstaligen bourgeoiszonen en -dochters die het zich konden veroorloven de revolutie te prediken. Ik niet. Ik kwam uit een simpele familie, was er in de eerste plaats om een diploma te behalen. In die periode heb ik ook Freddy Neyts ontmoet, die toen voorzitter was van het Liberaal Vlaams Studentenverbond. Hij zou mijn beste vriend worden. Een vriend voor het leven."

Hertekening van het medialandschap
Een vriendschap ook die ertoe heeft geleid dat Houtmans en Neyts samen een belangrijke rol hebben gespeeld in de hertekening van het medialandschap in Brussel en bij uitbreiding van België. "In 1980 hebben we Radio Contact opgericht. Bijna 23 jaar lang heeft die zender een deel van ons leven uitgemaakt. Ik heb daarna, in 1985, ook nog Télé Bruxelles opgericht en ben er secretaris-generaal geweest tot in 1998. Freddy van zijn kant is tot vier, vijf jaar geleden ook nog voorzitter van tvbrussel geweest. Maar de spotlights hebben we nooit opgezocht. We werkten discreet op de achtergrond, vonden dat de eer moest gaan naar de mensen die daadwerkelijk radio en televisie maken. Het heeft ook mee de carrière gelanceerd van mensen zoals Guy Vanhengel - de eerste Nederlandstalige journalist van Radio Contact toen we met nieuwsgaring begonnen - en van Marion Lemesre, die nu schepen van Economische Zaken is van de stad Brussel."

"Ons uitgangspunt was dat Radio Contact in de eerste plaats een Brusselse zender moest zijn. Gebaseerd op tweetaligheid. Een zender geënt op de roots van het moderne Brussel: enerzijds een populaire Vlaamse bevolking, anderzijds een bourgeoisie van de negentiende eeuw die verfranst is. Het weerspiegelt zich ook in de architectuur: je hebt de art nouveau en de art deco, maar je hebt ook voorbeelden - in Schaarbeek onder meer - van Vlaamse neo-renaissance. Spijtig vind ik wel dat het contact en het begrip tussen Nederlandstaligen en Franstaligen, dat in mijn generatie wel degelijk bestond, de daaropvolgende jaren meer en meer onder vuur is komen te liggen. Maar blijkbaar is de slinger weer de andere kant aan het opgaan. Je hebt nu een generatie die jong en Vlaams is, maar zich ook Brusselaar voelt. En Brussel is Vlaanderen niet hé, Brussel is Brussel."

"Aanvankelijk waren tweederde van onze uitzendingen in het Frans, eenderde in het Nederlands. Maar dat hebben we moeten laten varen, omdat de gemeenschappen geen tweetalige zender wilden erkennen. Je moest ofwel Nederlandstalig zijn, ofwel Franstalig. Daardoor zijn het na twee jaar twee zenders geworden: Niet Openbare Radio Contact en Radio Locale Indépendante Contact. Maar het onderlinge contact bleef. Twee verschillende studio's, één grote redactie."

Hallen van Schaarbeek
Die tijd voor Radio Contact moest natuurlijk wel gemaakt worden tussen Houtmans activiteiten als juridisch adviseur bij de Franse Gemeenschapscommissie door.
"We hebben daar met zijn allen toch mooie dingen kunnen realiseren, onder meer wat betreft de bescherming van het art-nouveaupatrimonium, dat in die periode als het ware vogelvrij was. Zo heb ik onder meer de juridische constructie op poten kunnen zetten om de Hallen van Schaarbeek terug te kopen voor 12 miljoen Belgische frank. De hallen, een oude overdekte markt van de jaren 1900, die werd gebruikt als depot van de dienst Openbare Werken van de gemeente Schaarbeek. Benevens het materiaal van die dienst en uitwerpselen van duiven, hebben we er twee achtergelaten brandweerwagens uit de jaren 1930 aangetroffen. Een van de twee was een Minerva. Prachtige wagens, het heeft uiteindelijk aan de basis gelegen van het Brandweermuseum. Een echt Brussels verhaal, inderdaad en zo kan ik er veel vertellen."
"Ook zijn we er op een bepaald moment in geslaagd om Vanden Boeynants en zijn vriendjes projectontwikkelaars stokken in de wielen te steken, toen VDB als schepen van Urbanisatie in samenslag met de familie De Pauw twee torenhoge buildings wilde optrekken aan het Stefaniaplein. Dezelfde VDB die ooit letterlijk heeft gezegd dat de ITT-toren doorschijnend is en dat er dus geen schaduw zou vallen op de Abdij van Ter Kameren. De buildings zijn er niet gekomen. Maar helaas waren toen al de mooie torens aan het begin van de Louizalaan gesneuveld. Twee torens die nog dagtekenden van de creatie van de Louizalaan door Leopold II."

Getrouwd op de Grote Markt
Ondertussen is Houtmans echtgenote, Lydie, erbij komen zitten. Een Parisienne die nu 37 jaar geleden haar hart is gevolgd naar Brussel.
"We hebben elkaar leren kennen in 1976. Op wintersport, door toedoen van gemeenschappelijke vrienden. De beslissing om alles in Parijs achter te laten en te verhuizen, was niet makkelijk. Niet dat erover werd geredetwist. Maar ik was een geboren en getogen Parisienne, ik had enkele maanden ervoor mijn vader verloren, mijn leven was daar, mijn vrienden, mijn familie, mijn carrière in de banksector. Vanaf het moment dat de beslissing genomen was, heb ik het mij echter geen seconde beklaagd. Ik heb voor mijn man gekozen en Brussel heeft me daarvoor veel teruggeven, al was het aanvankelijk psychologisch moeilijk. Ik vind het ook goed dat onze zoon, die in 1980 is geboren, hier is kunnen opgroeien. Parijs had hem nooit dezelfde comfortabele levensomstandigheden kunnen aanbieden.

"Wat ik de grootste charme van Brussel vind? Benevens mijn echtgenoot, dan. De Grote Markt op één, de Zavel op twee. De Grote Markt niet alleen omdat ze prachtig is, maar vooral omdat we daar 37 jaar geleden getrouwd zijn. Het begin van een huwelijk dat de basis was van een gelukkig leven. Als ik het over de Zavel heb, dan is het niet de Zavel zoals hij nu is, maar de Zavel van de kleine antiquairs. De Zavel waar het heel gemoedelijk was. En op de derde plaats komen de parken. Brussel is echt wel een groene long. We hebben lang een hond gehad, een waar plezier was het hem mee te nemen in de auto naar een park of het Zoniënwoud en er te wandelen, urenlang."

Mijn gastheer pikt in: "Het gaat wel degelijk de goede kant op met Brussel, op vele vlakken. Maar dat er in de ziel gesneden is van de stad, vind ik spijtig. In de ziel gesneden door de verbanning van het water in het centrum. Dat de Zenne overdekt is geworden tot daartoe, maar het verdwijnen van de dokken waar de boten gemeerd lagen heeft echt pijn gedaan. Water, dat is wat het centrum mist."