Pleidooi voor zachtere aanpak in probleemwijken: 'Nu niet met lucifers spelen'

Recente uitspraken van de politievakbonden leggen de spanningen tussen politie en jongeren nogmaals bloot. Die vakbonden pleiten voor meer repressie. "Het zou stom zijn om nu met lucifers te spelen”, vindt onderzoeker Mattias De Bakker. Meer wijkagenten, meer dialoog en meer transparantie rond politiegeweld kunnen een deel van de oplossing zijn.

De politie krijgt de opdracht om niet in alle wijken even hard op te treden, zeggen de twee grootste politievakbonden van het land. “Jongerenbendes proberen de straten over te nemen en bepaalde politici kiezen steeds de kant van die jeugdbendes”, zei Vincent Houssin van VSOA donderdag. De recente rellen in Sint-Gillis, waarbij twee agenten lichtgewond raakten, waren de aanleiding voor Houssin om die uitspraken te doen.

“Een heel mooi voorbeeld van het wederzijdse, karikaturale vijandbeeld tussen jongeren en de politie”, vindt Mattias De Backer, postdoctoraal onderzoeker aan het Leuven Institute of Criminology. “Er zijn geen jeugdbendes in België, dat weet de politievakbond ook. Door het zo voor te stellen, wil men kunnen verantwoorden dat een hardere aanpak nodig is. Maar waar het nu over gaat, zijn samenscholingen van jongeren en jongvolwassenen.”

De discussie die de uitspraken van de politievakbonden opnieuw op gang brengen, brengt de focus al snel op de moeilijke verstandhouding tussen jongeren en politie. "Er is geen vertrouwen in de politiediensten, maar ook niet in allerlei andere diensten”, zei straathoekwerker bij JES Thomas Devos vrijdagochtend bij Radio 1.

'Verhaal met twee kanten'

“Het is een verhaal met twee kanten”, zegt De Backer, die onderzoek gevoerd heeft naar jongeren in verschillende Brusselse wijken. “Jongeren zitten al decennialang aan de ontvangende kant van de knuppel. Alle vormen van onrecht komen bij hun terecht: de eindeloze sliert aan lukrake identiteitscontroles, machtsmisbruik en politiegeweld.” In april komt daar de dood van de 19-jarige Adil bij, na een politie-achtervolging in Kuregem. De Backer: “Recent zag ik iemand tweeten dat niemand ooit veroordeeld is geweest bij gevallen zoals de dood van Adil. Daar komt die kwaadheid vandaan.”

Naar aanleiding van enkele gevallen van politiegeweld had De Backer recent enkele gesprekken met agenten. “Die vertelden me dat het voor hen frustrerend is om te werken wanneer zij altijd negatief worden afgebeeld, terwijl het om een minderheid gaat. Ze vinden het frustrerend dat jongeren meteen worden vrijgelaten, omdat de gevangenissen overvol zijn”, vertelt de onderzoeker. “Het is een moeilijk verhaal, een verhaal om moedeloos van te worden.”

Meer spanningen door lockdown

Door de coronamaatregelen is het bovendien moeilijker werken voor de politie. Daar lijkt bijna iedereen het over eens te zijn. "In de context van de lockdown is het evident dat er zenuwachtigheid is aan beide kanten”, gaf burgemeester van Sint-Gillis Charles Picqué donderdag al aan. Dat er in sommige wijken meer incidenten zijn, schrijft hij toe aan verschillende factoren als bevolkingsdichtheid en slechtere leefomstandigheden.

“Door de lockdown nemen de spanningen toe en dan komt de ramadan daar nog eens bovenop”, erkent Mattias De Backer. “In de meest problematische wijken is de bevolkingsdichtheid hoog en leven mensen vaak in slechte woningen. Veel jongeren hebben thuis letterlijk geen ruimte en moeten ook naar buiten gaan om een plek op te eisen, ook of vooral in vredevolle omstandigheden.”

Samenscholingen blijven intussen nog altijd verboden. Of de politie de opdracht krijgt om niet overal even repressief op te treden, is onduidelijk. “Politiechefs zijn uiteraard niet zo dom om dat op papier te zetten, maar er zijn wel degelijk instructies om bepaalde feiten niet te verbaliseren”, zegt een bron binnen een politievakbond. “Het zou me echt verwonderen”, zei Vlaams minister van Brussel Benjamin Dalle (CD&V) vrijdagochtend. “De politie komt overal”, verzekerde burgemeester Picqué gisteren.

'Minder repressie, meer dialoog'

“Als die instructies er nog niet zijn, zou men die beter wel geven”, vindt onderzoeker De Bakker. “Net in deze omstandigheden is de situatie nog explosiever. De quartiers chauds, zoals ze soms genoemd worden, zijn nu nog heter. Het zou stom zijn om nu met lucifers te spelen.” De Bakker pleit voor een zachte aanpak met meer dialoog in plaats van repressie.

De Backer: “De lockdown gaan we nog even moeten uitzitten, maar daarna zouden we naar een systeem moeten gaan met wijkagenten, want zij kunnen zoiets ontzenuwen. Dat systeem is afgebouwd, maar jongeren maken duidelijk een onderscheid tussen de agenten in de combi, de cowboys, en de aanspreekbare wijkagent. Daar is nostalgie naar. Het is niet een anti-politieverhaal, er zit veel meer nuance in.”

Op een structurele manier een dialoog tussen die twee groepen tot stand brengen, zou de explosieve situatie op termijn ook verbeteren, gaat de onderzoeker verder. Ook is er meer transparantie rond politiegeweld nodig. “Ik begrijp dat de politievakbond voor zijn eigen winkel spreekt, maar zo klinkt het alsof er geen problemen binnen de politie zijn.”