Richtschema Zuidwijk: 'Station opnieuw aansluiten op stadscentrum'

Breken met het verleden als monofuctionele zakenwijk. Het Zuidstation opengooien naar de omliggende wijken en de Vijfhoek. Een nieuwe stationsgevel creëren. Het zijn enkele voornemens van de internationale ploeg die het richtschema voor de Zuidwijk gaat opstellen. We praatten met medelaureaat Bas Smets.

Voor wie er vandaag passeert, is het onvoorstelbaar, maar ooit had het Zuidstation een grootse voorgevel. Die gaf uit op een groot plein dat het station verbond met de Vijfhoek. Met de aanleg van de Noord-Zuidverbinding werd het station verplaatst, weg van het centrum, en het plein moest plaats maken voor het massieve spoorviaduct richting Kapellekerk. Met de open ruimte verdween de ontmoetingsplek.

De komst van de TGV en de vernieuwing van het station in de jaren 1990 brachten geen beterschap. Integendeel: speculatie en onteigening brachten de verloedering in een stroomversnelling en de komst van anonieme kantoren duwde de wijken nog verder uit elkaar.

De NMBS lanceerde de laatste jaren wel plannen om het station grondig te vernieuwen (met als blikvanger de Vlinder van Jean Nouvel), maar meer dan een likje verf voor de oude perronoverkappingen kwam er nog niet.

Mooie woorden
Logisch dus dat veel Brusselaars sceptisch reageren op de aanstelling van een internationaal team onder leiding van de Fransman Djamel Klouche. De laureaten van de internationale oproep uitgeschreven door het Gewest moeten nu een richtschema opstellen. De komende tien jaar gaan ze de verschillende projecten in de wijk begeleiden en afstemmen op hun visie.

Die visie schuwt de mooie woorden niet. Het station moet opnieuw de uitstraling krijgen die het verdient. Het moet een scharnierpunt zijn, "niet alleen voor het openbaar vervoer, maar ook voor de wijken." Er is ook sprake van "een nieuwe stationsgevel die aansluiting zoekt bij de Vijfhoek."

Evenwichtige verdichting
Verder heeft de ploeg het over "evenwichtige verdichting". Dat betekent waarschijnlijk nieuwe hoogbouw, maar wel met "levendige gelijkvloerse verdiepingen." Hoe dan ook "een breuk met het verleden als monofunctionele zakenwijk." Naast kantoren moet er ook plaats zijn voor dienstverlening, winkels en cultuur.

Veel aandacht zal ook gaan naar de openbare ruimte, die meer toegespitst zal zijn op voetgangers en fietsers. Het moet een ontmoetingsplek zijn, waar het gezellig toeven is, ja die zelfs "geborgenheid" biedt.

Dergelijke ambitieuze voornemens hebben we al eerder gehoord. Komt er nu echt iets van? We vroegen het aan landschapsarchitect Bas Smets, de lokale vertegenwoordiger in het internationale team. "Wij zijn van nature optimisten, anders zouden we deze job niet doen", zegt hij. "De buurt wacht al lang op beterschap. Je kan zeggen dat het te laat is, maar je kan de situatie ook zien als een opportuniteit."

'De goesting is er'
Smets gelooft dat de aloude Brusselse impasse in dit dossier doorbroken kan worden. "Wij hebben de voorbije weken met veel actoren gepraat en bij iedereen, van de minister-president, over de betrokken burgemeesters tot de NMBS, voelen we de goesting om nu echt iets te gaan doen voor de wijk. We gaan in elk geval geen tien jaar werken aan een masterplan. Over vijf maanden moet ons richtschema klaar zijn."

De alliantie tussen Bas Smets en l'AUC, het bureau van Djamel Klouche, komt overigens niet uit de lucht vallen. Ze werkten al samen een visie uit voor Brussel in het kader van de expo Brussel 2040, vorig jaar in Bozar. Bovendien werken ze ook samen aan grote projecten in Moskou, Bordeaux en Lyon. In die laatste stad werken ze eveneens rond de omgeving van een belangrijk station.