Schrijfster Nathalie Slosse over verliesverwerking bij de allerkleinsten

“‘Je zult nog zien: hier ga je nog iets heel goeds mee doen.’ Sterkende woorden van een goede vriend, nadat ik de eerste keer de diagnose borstkanker kreeg. Het zette me aan het denken, het bood houvast. Al wist ik nog niet hoe ik zin moest geven aan dat falen van mijn lichaam.” Zin heeft Nathalie Slosse wel degelijk weten te geven aan haar nare wedervaren: ze schreef een boek. Om peuters te leren omgaan met een ouder die ernstig ziek is, en om ouders een leidraad te geven in dat proces. 'Grote Boom' is ziek kreeg veel weerklank. Het was een aanmoediging om verder te gaan op de ingeslagen weg.

W at nu? Wat nu met mij, met mijn man? Wat nu met ons zoontje Midas?

"Ik zag het als moeder als mijn plicht met Midas - toen nog geen twee - te praten over de bedreiging die in ons leven was gekomen. In zijn leven. Dat peutertje op de meest verantwoorde wijze duidelijk te maken wat er aan de hand was met mama. De vraag was: hoe maak je zoiets begrijpbaar voor een peuter? Met een algemene raad als 'Vertel de waarheid op het niveau van het kind' ben je in de praktijk niet echt geholpen. Dus heb ik mijn creativiteit aangesproken, ben ik begonnen met doe-dingen om toch maar een beetje houvast te creëren. Zo hebben we samen een lego­monster ineen gestoken. Een monster dat niet alleen voor mijn kanker stond, maar ook voor de chemo die maandenlang zou duren. Elke dag mocht Midas daar een blokje af halen. Zo kon hij zien: we werken eraan, maar er blijft nog altijd veel monster over. Dit ritueel en andere dingen maakten het voor hem, hoe klein hij ook was, een beetje vatbaar en begrijpelijk."

"Ik was op het internet en in bibliotheken gaan zoeken. Zoeken zonder te vinden. Dus dacht ik: ik wil andere ouders die er behoefte aan hebben, mijn ervaring aanreiken. Vervolgens kwam het idee er een verhaaltje bij te verzinnen. Om het allemaal wat toegankelijker te maken, de meerwaarde van de boodschap in te kleden. Voor de teksten heb ik gezorgd; Rocío Del Moral, een Spaanse collega van bij Link=Brussel, heeft Grote Boom en het nieuwsgierige egeltje Snuiter een gezicht gegeven."

Talismanneke
Ondertussen was Nathalie Slosse ook weer aan het werk gegaan. Bij Link=Brussel, een vzw die wil bijdragen tot een sociaal-economische integratie en emancipatie van etnische minderheden, werkte ze rond vaderbetrokkenheid in de opvoeding van kinderen. "Maar bij de geboorte van mijn dochtertje Iris, nu twee jaar geleden, ben ik ermee gestopt. De levensles van mijn kanker indachtig: geniet met volle teugen van het nu, morgen kan het gedaan zijn... Ondertussen was ook het boek verschenen en kwamen er voorstellen om lezingen te geven en workshops met kinderen te organiseren. Ik wilde dat echt wel ter harte nemen en daarbovenop andere projecten uitwerken. Dat heeft uiteindelijk geresulteerd in de oprichting van mijn eigen vzw in februari 2010. De tweetalige vzw Talismanneke, puur vrijwilligerswerk. Dingen ontwikkelen waarvan ik het gevoel heb: 'Kijk, daar kan ik andere mensen een dienst mee bewijzen.' Uitgaande van het voor mij vaststaande feit dat je geluksvaardigheid kunt leren. Op dit ogenblik richt ik me voornamelijk tot kleine kinderen, maar ik sluit niet uit dat er ook projecten komen voor volwassenen. Al die dingen zijn voor mij ook een bron van kracht en motivatie. Het geeft me energie, nieuwe kracht. En voor Midas en Iris is er het voordeel dat mama veel thuis is. Absoluut."

"Waarom Talismanneke en niet Talisman ? Omdat ik niet de pretentie heb grote dingen te verwezenlijken; omdat ik op mijn manier, bescheiden, een zaadje wil strooien. Maar het is ook een verwijzing naar Manneken Pis, de Brusselse verankering, naar het Brussel waaraan ik verknocht ben. Die verknochtheid is me met de paplepel ingegeven door mijn ouders, die actief zijn in verschillende verenigingen."

Océane
Ondertussen zijn we bijna twee jaar verder en lijkt Nathalie Slosse ten tweede male borstkanker te hebben overwonnen. En er is een tweede boek verschenen: De visjes van Océane. Om zelfmoord van een geliefde bespreekbaar te maken voor de allerkleinsten. "Op een van mijn workshops was er een meisje van vier. Océane. Van haar grootouders had ik vernomen dat Océanes papa twee maanden daarvoor uit het leven was gestapt. Dat heeft me behoorlijk aangegrepen, het bleef nazinderen. Dus ben ik een beetje hetzelfde pad opgegaan als bij Grote Boom is ziek . 'Bestaan er over dat onderwerp kinderboeken voor die jonge leeftijd?' En weer kwam ik tot de slotsom: nee. Zo is De visjes van Océane ontstaan. Een verhaal én tips voor verwerkingsactiviteiten. Het verhaal, in het kort: een meisje heeft een aquarium en ziet dat een van de visjes eruit wil springen. Steeds weer opnieuw..."

"Ik heb al snel moeten ondervinden dat het onderwerp zelfmoord - veel meer nog dan levensbedreigende ziekten - nog altijd in de taboesfeer zit. Dat taboe, dat zwijgen is ook weer typisch voor onze Belgische maatschappij. In Nederland zijn zulke dingen veel meer bespreekbaar. Leven, dood, ziekte. En we kunnen er niet naast kijken: het aantal zelfdodingen in Nederland ligt opmerkelijk lager dan bij ons."

"Dat ijveren om kinderen bij slecht nieuws te betrekken krijg je er bij mij niet meer uit. Met het tragische busongeval in Zwitserland was ik dan ook blij kinderpsychiaters en -psychologen te horen zeggen hoe belangrijk het is om kinderen eerlijk te informeren. Leven zonder tegenslag en verlies bestaat nu eenmaal niet, voor niemand. Hoe vroeger kinderen daarmee leren omgaan, hoe beter. Bovendien is er het probleem: als je het kinderen niet van in het begin vertelt, wanneer vertel je het dan wel? Het probleem lost zichzelf niet op, het wordt alleen maar groter. Dat is de theorie, de juiste theorie. Maar op het ogenblik dat je er zelf voor staat, heeft een mens al snel de reflex: 'Ah nee, ik wil mijn kind dat niet aandoen! Laat het in zijn wereld, bespaar het dit verdriet.' Het vraagt van volwassenen echt wel een grote krachtinspanning om die stap toch te zetten. En juist daar wil ik hulp bieden."

"Toch blijft de twijfel. 'Zit ik wel juist?' Als ik De visjes van Océane zie liggen, dan denk ik soms ook: 'Help, ik ga mensen misleiden.' Want op de cover staat niets over zelfdoding. Anderzijds, als je de mensen ertoe aanzet het onderwerp bespreekbaar te maken wanneer het zich nog niet echt opdringt, dan gaat het vlotter wanneer de situatie zich wel voordoet. En, ook belangrijk: kinderen zijn veel sterker dan de meeste volwassenen denken. De waarheid kunnen ze best wel aan, als ze de kans krijgen om het op hun manier te verwerken."

"In het najaar verschijnt een derde boekje, ook weer rond het personage Snuiter. Door contacten met specialisten merkte ik een behoefte aan materiaal om kinderen 'preventief' met verlies en verdriet te leren omgaan. In elk kinderleven gebeuren ook kleinere verdrietige dingen. Met een beetje aandacht hiervoor kun je hen helpen veerkracht te ontwikkelen. Daarom is het nieuwe verhaal gericht op die verdrietjes onderweg. Het afscheid van de fopspeen, bijvoorbeeld. Rouwmomenten die dikwijls krampachtig op een andere manier worden verpakt. Hoeveel kinderen zijn er niet die hun tutje aan Sinterklaas moeten meegeven? 'Laten we dat vreselijke rouwmoment maar zo snel mogelijk vergeten door een schoentje gevuld met snoep en speelgoed.'"

"Het houdt me bezig, het houdt me wakker. En Talismanneke omkadert al mijn inspanningen die ik rond die boeken lever, én staat me ondertussen toe nieuwe projecten uit te werken. Onder meer iets rond milieubewustzijn. Dat speelt al bij de boeken: ik sta erop dat ze het Forest Stewardship Council-logo dragen. Mocht er een stukje regenwoud, hoe miniem ook, gesneuveld zijn om een boekje van mij tot bij de mensen te krijgen, dan vind ik het niet waard dat het er is. Echt niet. Hoe waardevol het boek op zich misschien ook mag zijn."

-------------------
Grote Boom is ziek, uitg. Abimo, 36 p., 12,95 euro
De visjes van Océane, uitg. Averbode, 32 p., 12 euro