Talike Gellé, zangeres-vertelster: ‘Iedereen een minderheid, niemand een vreemdeling’

“Ik heb al op verschillende plekken in België gewoond, maar in Brussel heb ik mijn stek gevonden. Hier heb ik eindelijk het stigma van vreemdeling kunnen afwerpen. Wat een verschil met mijn tijd in het dorpje nabij Hannuit, waar de mensen wantrouwig achter het raam naar me loerden.” Zangeres en vertelster Talike Gellé is opgegroeid op Madagaskar en vond in Brussel een tweede thuis.

Z e heeft het zingen in het bloed, Talike Gellé. Ifotaka, het dorpje van haar jeugd, heeft het snel mogen ondervinden. "Mijn papa - van Franse afkomst, maar op Madagaskar geboren - speelde accordeon. De kost kon hij er niet mee verdienen, het was louter voor zijn plezier en dat van de mensen om hem heen. Mijn moeder dirigeerde het koor van het protestantse kerkje. Na het ondergaan van de zon was het steevast feest: vader haalde zijn accordeon boven, de rest van het gezin zong. Of het moest zijn dat grootmoeder een verhaal vertelde, dan hing iedereen aan haar lippen. Het was ook zowat het enige wat er te beleven viel in ons dorpje daar in de brousse, waar het primitief leven was. Elektriciteit hadden we niet, water moesten we putten uit de plaatselijke bron. Primitief, maar toch heb ik er een mooie jeugd gehad."

"Al sinds mijn vijfde wist ik dat ik wou zingen. Mijn droom was een plaatsje in moeders koor. Ik heb lang moeten zeuren, steeds weer zei ze dat ik te jong was. Een klein beetje chantage heeft me geholpen: telkens als het koor tijdens de eredienst begon te zingen, stond ik recht en zette ik mijn keel open in plaats van de soliste. Tot mijn moeder het uiteindelijk beu was en eieren voor haar geld koos. Het smaakte naar meer: toen ik dertien was, heb ik mijn eerste groepje gevormd. We traden op in de omliggende dorpen. Begrafenissen, feesten, besnijdenisplechtigheden. Toen al ben ik mijn eigen nummers beginnen te schrijven, traditionele muziek."

The Smokers
Door op het juiste moment op de juiste plaats te zijn kreeg Gellé al jong de kans een groot stuk van haar land te doorkruisen. "Toen ik op een avond uitging in de hoofdstad Antananarivo, waar ik ook studeerde, was er in de 7/7 een optreden van The Smokers, een bekende Malagassische groep. Toen ik binnen kwam en zag dat de zangeres niet van de partij was - ze had eerder die dag boos haar boeltje gepakt -, ben ik spontaan het podium op gesprongen en ben ik gaan zingen. Al gauw was ik goedgekeurd."

"Met The Smokers heb ik een groot stuk van het land mogen zien, plaatsen waar ik anders nooit gekomen zou zijn. Dat past perfect bij wie ik ben: ontdekken, herbronnen. Nog altijd ga ik ten minste een keer per jaar terug naar mijn geboorteland. Telkens twee weken bij de familie en twee weken de hort op per taxibus, om weer te kunnen proeven van Madagaskar, nieuwe ervaringen op te doen. Er is nog zoveel te ontdekken: Madagaskar mag dan een eiland zijn, het is wel twintig keer groter dan België. Ik overnacht dan telkens bij mensen thuis. Dat doe ik altijd als ik in het buitenland ben: me tussen de plaatselijke bevolking begeven."

Muziek met een doel
Het liefst van al was Talike Gellé daar op Madagaskar gebleven. Maar het leven heeft er anders over beslist. "Ik ben westwaarts getrokken, omdat ik niet echt een andere keuze had. Ik had drie kleine kinderen, ik mocht niet alleen aan mezelf denken. Ik wilde hun een echte toekomst geven, en dat kon niet in mijn thuisland. Een ingewikkeld verhaal, waarop ik moeilijk verder kan ingaan. Dat het België is geworden, is toeval."

"Hier ben ik links en rechts gaan werken - er moest brood op de plank komen - en af en toe kon ik een optreden versieren. Ik zong nummers van anderen, maar tegelijkertijd was ik op zoek naar mijn eigen stem. Daarom heb ik na een tijdje zelf een groepje opgericht. Een a capella trio. Daaruit is na twee jaar een ander trio gegroeid, Tiharea. We zongen in het Malagasi, en toen we een internationale prijs in Rotterdam wonnen, gingen er deuren open."

Ondertussen heeft Gellé al op vijf cd's haar stem laten klinken, in verschillende genres: "Ik ben wel een touche-à-tout." Een mooi palmares, maar het belangrijkste voor haar is met muziek een verschil te kunnen maken. Haar steentje bij te dragen tot een betere wereld, hoe bescheiden ook. "Zo is er Woman Care. Vier Noorse zangeressen en vier Afrikaanse, onder wie Marie Daulne van Zap Mama, vijf Tanzaniaanse muzikanten. Een project dat op poten is gezet door Care, een Noorse ngo die werkt rond de preventie van aids op Madagaskar en de strijd tegen vrouwenbesnijdenis in Mali. We traden op tot in Afrika toe, en het heeft in 2005 geleid tot de cd Woman care. Die plaat leidt nog altijd een eigen leven, maar met de optredens zijn we helaas moeten stoppen door te drukke persoonlijke agenda's."

Trots is Talike Gellé ook op Blindnote, waarbij ze nu actief is: een symbiose van volksmuziek van over de hele wereld. De gelijknamige cd was volgens het toonaangevende wereld­muziektijdschrift Songlines een van de tien beste van 2011. "Blindnote werkt samen met de Belgische ngo Light for the World, die aandacht vraagt voor het lot van blinde kinderen in Afrika. Daarom ook beginnen we elk optreden in het donker, waarna het publiek meegenomen wordt op een audiovisuele reis. De opbrengsten van de cd en de optredens gaan naar Afrika. Amper honderd euro volstaat om een kind het licht in de ogen schenken. Voor mij is dat mee de essentie van muziek, van zingen: het moet een betekenis hebben. Een betekenis in de tekst, helpen anderen te helpen."

"Nu een halfjaar geleden heb ik Talilema opgericht. Een duo, een beetje terug naar de bron. Kilema is een jonge muzikant uit Madagaskar die in Spanje woont en traditionele instrumenten bespeelt. Traditioneel, maar zonder grenzen. Zo zijn we drie maanden geleden in de prijzen gevallen op het internationale wereldmuziekfestival Sharq Taronalari in Oezbekistan, waar we de eer hadden Madagaskar te vertegenwoordigen."

"Ook in de verhalen die ik vertel - verhalen uit Madagaskar in het Frans, traditioneel en eigen werk -, zit altijd het aspect van dingen delen, een boodschap overbrengen. Iets waartegen ik bijvoorbeeld vecht, is het feit dat in veel landen in volle ontwikkelings­fase kinderen door volwassenen worden gezien als een bron van inkomsten. Niet als de mens voor wie ze verantwoordelijk zijn, voor wie ze moeten zorgen. Zo krijg je toestanden dat een jongen of meisje zich prostitueert om de familie te eten te geven. Daarvoor zet je toch geen kind op de wereld!"

De verantwoordelijkheid voor haar twee zonen en dochter heeft Talike Gellé wel degelijk op zich genomen. Alle drie hebben ze hun weg mogen zoeken en vinden in België. "Maar makkelijk was het niet. Gelukkig maar dat ik het Frans al beheerste toen ik hier kwam - het is op Madagaskar de tweede taal -, dat ik uit de voeten kon met boekhouding en dat ik iemand ben die zich niet laat afschrikken door nieuwe levensomstandigheden. Met het weer had ik het nog het moeilijkst. Grijs, koud, weinig licht. Waar ik ben opgegroeid, is het acht maanden per jaar veertig graden en meer, onze winter is te vergelijken met de Belgische zomer. Regen kennen we daar amper. Maar daartegenover stonden zoveel andere dingen. Het rijke culturele leven onder meer. Een openbaring, als je komt van een land waar een museum een curiosum is. En het mooie daarbij is dat die cultuur ook bereikbaar is voor mensen die het niet breed hebben. Je hebt ook geen geld nodig om iets te delen met anderen. Zeker op muzikaal vlak niet. Het volstaat om nieuwsgierig te zijn, open te staan voor mensen uit andere culturen. Zien, inspiratie opdoen, delen. Brussel geeft het je, gratis en voor niets. Als je maar wilt. En dat alles in een stad waar iedereen een minderheid is, en niemand een vreemdeling."