Tien jaar na Femme de la Rue: 'Zijn ons nu bewuster van probleem straatintimidatie'

Sofie Peeters gaf tien jaar geleden, als jonge filmstudente aan het RICTS, het land een wake up call met haar documentaire Femme de la Rue. Met een verborgen camera trok ze door de straten van de Brusselse Anneessens-wijk om er te registreren welke seksistische opmerkingen en fysiek opdringerige mannen haar pad kruisten. Het resultaat was ontluisterend. We maken de balans op. Is er ondertussen iets veranderd?

Waarom heb je de documentaire destijds gemaakt?
Sofie Peeters: De documentaire dateert van voor het MeToo-tijdperk. Toen was het probleem van straatintimidatie niet zo bekend. Ik woonde in de Anneessens-wijk en kreeg er dagelijks te maken met ongepast gedrag van mannen. Ik vroeg mij af waarom ze dat deden en wat ze ermee probeerden te bereiken. Wie mij nafloot, ben ik dat op de man af gaan vragen. Sommige jongeren deden het uit verveling. Ze zagen de ernst van hun gedrag niet in. Ze gaven mij als tip om een ring te dragen of naast een man te lopen om te laten weten dat ik bezet ben. Dan zouden ze mij met rust laten.

Eigenlijk kampen die mannen met een soort verknipt vrouwbeeld. Thuis heerst er een taboe over seksualiteit aan de ene kant. En dan is er in België, en het Westen in het algemeen, heel veel reclame met halfnaakte vrouwen in het straatbeeld. Dat krijgen velen niet gerijmd. Sommige jongens en mannen denken dat ze een vrijgeleide hebben om vrouwen op een verkeerde manier te benaderen.

Het ging zelfs zover dat je verhuisd bent?
Peeters: Klopt, terwijl ik eigenlijk heel graag in Brussel woonde. Mijn vriend wilde graag blijven, maar ik voelde mij na een tijd gevangen in mijn eigen huis. Zodra ik buitenkwam moest ik nadenken. Waar ga ik naartoe? Hoe laat kom ik terug? Moet ik dan een andere broek aandoen? Ik voelde mij gewoon niet meer vrij.

Ben je nog teruggegaan?
Peeters: Ja, enkele weken geleden. Het is fijn om te zien dat de buurt rond Anneessens er beter aan toe is. De structurele werken op de Anspachlaan en de wijken daarrond maken de buurt aangenamer.

De politiek schoot in actie na Femme de la Rue. In enkele Belgische steden riskeert wie zich ongepast uitlaat een GAS-boete en er kwam ook een seksismewet die slachtoffers aanspoort om aangifte te doen. Maar vandaag is de pakkans in Brussel klein en ook weinig slachtoffers doen aangifte. Hoe kijk je daarnaar?
Peeters: Vorig jaar zijn er ongeveer 30 GAS-boetes uitgeschreven in heel Brussel. Dat getal is totaal niet representatief, want dat is evenveel als het aantal keer dat ik tijdens het maken van mijn documentaire op een week tijd lastiggevallen werd. De politiek heeft vooral het statement gemaakt dat zulk gedrag niet door de beugel kan, maar het is eerder symboliek. Zo is het voor slachtoffers van verkrachting al heel moeilijk om hun zaak te bewijzen, laat staan dat het dan gaat over een vluchtige ontmoeting. Zonder sterk bewijsmateriaal sta je nergens. Dat weten zowel vrouwen als de politie. Dat moet heel frustrerend zijn voor beide partijen.

Denk je dat er ondertussen een mentaliteitsverandering is in de maatschappij?
Peeters: Vrouwen zijn zich veel bewuster van het feit dat straatintimidatie een reëel probleem is. Dat het dus niet aan hen ligt. Het is perfect normaal als je er niet mee kunt lachen of als je het bedreigend vindt als iemand je achtervolgt. De maatschappij neemt het probleem ook veel ernstiger. Er is nu veel meer daadkracht. Kijk maar naar de zorgcentra na seksueel geweld die zijn opgericht. Zowel in de praktijk als qua mentaliteit is er de afgelopen 10 jaar echt een omwenteling geweest.

Toch zijn vrouwen in de ogen van sommige mannen nog altijd prooien. Dat bleek nogmaals bij 'Balance Ton Bar', toen vrouwen op sociale media getuigden over seksueel geweld in het nachtleven.
Peeters: Ik heb een warme ontmoeting gehad met initiatiefneemster Maïté Meeus die als kind in Anneessens is opgegroeid. Femme de la Rue was voor haar een echte eye-opener, die haar als tiener duidelijk heeft gemaakt dat zulk gedrag seksistisch is. Dat vond ik heel aangrijpend.

Balance Ton Bar vind ik als buitenstaander een heel krachtige beweging. Nog veel meer dan bij straatintimidatie is er daar het probleem van victim blaming, waarbij de schuld in schoenen van het slachtoffer wordt geschoven. Kijk maar naar de recente verkrachtingszaken in het Gentse nachtleven. Het lijkt me zeer moeilijk om als slachtoffer aan de alarmbel te durven trekken. Daar heb ik veel bewondering voor.

Ben je vandaag nog bezig met het thema van straatintimidatie?
Peeters: Ik werk nog altijd als journalist en documentairemaker rond gendergerelateerde thema’s zoals genitale verminking of vaderschapsdiscriminatie. Anderzijds werk ik als communicatieconsultant voor het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen. Activisme heeft altijd een beetje in mij gezeten omdat ik de situatie mee wil helpen verbeteren.

Ook zet ik mijn schouders ook onder ook vzw Touche pas à ma pote. Die organisatie heeft naar aanleiding van tien jaar Femme de la Rue een Nederlandse tegenhanger gekregen met Blijf Van Mijn Lijf. We doen acties om je praktisch te leren omgaan met intimidatie op straat, de bar of het werk. Dat kan je op Instagram volgen. Deze zomer zijn we actief op de festivalweide van Rock Werchter. Het is heel goed dat festivals het engagement aangaan om ook daar seksueel intimidatie aan te pakken.