Van de gooj

E r moet zeker een tijd zijn geweest dat we allemaal 'van de gooj' waren. Of dat ook in werkelijkheid zo was, waarde lezer, laat ik graag aan uw oordeel over, maar laten we goed luisteren naar het enthousiasme dat ervan afstraalt wanneer een Brusselaar ongebreideld de woorden “We zaain van de gooj!” op tafel smijt.

Natuurlijk kan dat op een wat mindere dag klinken als: "We zaain nog van de slechtste ni." Maar over die eerder defaitistische uitspraak gaan we het vandaag niet hebben.

Laat me eerst uitgaan van de stelling die ik in deze Brusselse Kroniek graag en met veel verve wil trachten te bewijzen. Ten ieste kunne we ni van de gooj zaain as er andere het beiter doon. "IJdelheid!" hoor ik daar ingetogen lezers uitroepen. En helemaal ongelijk hebben ze niet. Alleen hebben ze niet de drang vè altaaid van de gooj te wille zaain. Dat zou hen kunnen sieren. Laat mij daar onmiddellijk aan toevoegen dat onze Brusselse uitdrukking niet altijd met 'gelijk halen' of 'gelijk hebben' te maken heeft. Wat alweer niet belet da we er gielegans kunne neives zaain en we in dat geval nog altijd kunne... - inderdaad, waarde lezer - ... van de gooj zaain!

Wie zijn die gooj dan wel dat men het ze niet altijd kwalijk neemt dat ze zichzelf met veel zwier dat etiket opplakken? Even kijken of de lezer akkoord gaat met mijn volgende bewering: het zaain meense mè e klaain hèt, nen dikke nek, mo altaaid e gruut verstand. Het zou me ten zeerste verwonderen da neemand van ons heule in dei beschraaiving zou herkenne, op z'n minst af en toe. Want ik wil eraan toevoegen dat van de gooj zaain meestal een tijdelijke staat van gratie is.
Iets anders nu. We kunnen van de gooj zaain op persoonlijke titel of in groep. We nemen als voorbeeld de tijd dat we op school zaten om er al dan niet onze broek te verslijten. Wie daarop flipte, was van de gooj wanneer hij of zij het schopte tot ieste van de klas. Persoonlijk ben ik ooit derde van de klas geweist. Mo ik moot er wel baa zegge da we in de afdieling Weitenschappelaaike B van het huuger middelboer mo mè draa lierlinge woere. Ik was hoe dan ook van de gooi.
Wat het collectieve aspect betreft, heb ik het over het weekend of de vakanties. In dat geval waren we allemaal, van den ieste tot de leste, onderwijzend personeel en directie incluis, van de gooj. Welnu, waarde lezer, ik ga er met een gerust hart van uit dat ieder van ons uitkijkt naar die periode waarin we weer van de gooj zullen zijn, hoewel we dat niet in de hand hebben. En het is juist die onvoorspelbaarheid, dat vleugje mysterie, dat blijdschap en een tikkeltje verwondering verschaft. Dinge dee we goo kunne gebrooike vè het leive plezant te haave. Een ander aspect van "We zaain van de gooj" is dat de uitdrukking, bij mijn weten althans, niet in de verleden tijd gebruikt wordt. Een uitspraak als "In daan taaid woere we van de gooj" zou namelijk net iets te veel nostalgie oproepen. Het zou ongeveer neerkomen op uitpakken met "In den taaid woere we van de klas" wanneer we het over het afzwaaien uit het leger hebben. Van van de gooj zaain mag alleen het positieve aspect, het hier-en-nu-gevoel onderstreept blijven.

Laten we het echter niet te veel over ons eigen persoontje hebben. We kunnen namelijk iemand anders plezieren door hem of haar de opmerking "Ge zaait van de gooj persees" te maken. Daarmee wil men aangeven dat de persoon in kwestie zich goed in zijn of haar vel schijnt te voelen en zich er ook naar gedraagt. "E complimentje mier of minder zal nuut gi kwoed kunne," zegt men hier zeer terecht. Maar het kan nog verder gaan. Door een persoon die zich wat afzijdig houdt of zich eenzaam voelt, te betrekken bij een groep die duidelijk van de gooj is. Dat zal zeker effect hebben op die persoon. Met andere woorden, het is opmerkelijk hoe van de gooj zijn aanstekelijk werkt.

Zijn er dan echt geen negatieve aspecten aan van de gooj zaain? Welnu, waarde lezer, ik kan er - evenmin als u, neem ik aan - niet meteen noemen. We kunnen eventueel even nagaan of er equivalenten bestaan voor onze uitdrukking. Zo kunnen we ook zeggen: "We zaain hee e schuun stuk on 't speile" of "'t Kan hee persees nemi op." En ook die uitspraken geven aan dat het hier niet altijd kommer en kwel hoeft te zijn.