Vergrijzingsgolf op komst: ‘Meer armoede en cultureel diverser’

In Brussel zal de vergrijzing armer en diverser zijn dan elders. Tegelijk lopen de woonzorgcentra leeg. Minister Alain Maron (Ecolo) wil de sector hervormen, maar vooral ook werk maken van alternatieven.

In tegenstelling tot de andere gewesten kende Brussel de voorbije jaren een verjonging, maar daar zit een einde aan te komen. Dat blijkt uit een nieuw rapport van het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn. Het aandeel 65-plussers schommelt al even rond dertien procent van de totale Brusselse bevolking, in absolute cijfers stijgt het aantal ouderen al sinds 2010.

Volgens de bevolkingsvooruitzichten zal die toename de komende jaren aanhouden en komt er een boom van 85-plussers vanaf 2030. “Brussel zal geconfronteerd worden met vergrijzing, maar daarnaast stellen we vast dat het profiel van de Brusselse senioren verandert door de tijd,” zegt Dalia Fele, auteur van het rapport. “Het gaat om een bevolkingsgroep die steeds meer armoede kent en die cultureel diverser wordt.”

Het aantal 65-plussers dat zorg uitstelt om financiële redenen ligt in Brussel twee keer hoger dan in de rest van het land. In Brussel stijgt het aantal mensen met een inkomensgarantie voor ouderen jaar na jaar, terwijl de nationale cijfers stabiel blijven. Ook het aantal Brusselse 65-plussers met een buitenlandse nationaliteit of oorsprong blijft stijgen. “We verwachten dat de culturele diversiteit nog fors zal toenemen.”

Die culturele diversiteit is volgens onderzoekster Dalia Fele een van de redenen waarom de Brusselse woonzorgcentra met een structurele onderbezetting kampen. Van de 15.245 bedden in de 135 Brusselse woonzorgcentra staan er ruim 3.500 leeg. “De bezettingsgraad daalde de laatste jaren nog sterker door de oversterfte tijdens de coronacrisis, maar de dalende trend was al voor de crisis aan de gang,” aldus Fele. “Woonzorgcentra zijn financieel minder toegankelijk geworden. In sommige wijken bedraagt de gemiddelde maandprijs meer dan 2.000 euro en dat is voor veel mensen onbetaalbaar. Daarnaast denken we dat de culturele diversiteit een rol speelt. Mensen met andere origines voelen zich minder aangetrokken door woonzorgcentra.”

Thuiszorg

“In de mediterrane landen gaat men anders om met ouderen,” vult Brussels minister Alain Maron (Ecolo), binnen de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) bevoegd voor Gezondheid en Welzijn, aan. Alhoewel de aandacht de voorbije jaren vooral naar woonzorgcentra leek te gaan, onder meer door het Orpea-schandaal en rapporten over wantoestanden in rusthuizen tijdens de coronacrisis, wil de minister meer inzetten op alternatieven voor het woonzorgcentrum. Zo kijkt hij onder meer naar de socialeserviceresidentie, de gesubsidieerde versie van de privéassistentiewoningen. “Die zijn er wel in Brussel, maar ze zijn voornamelijk verspreid over het zuidoosten, in de rijkere gemeenten. Het zijn vaak dure voorzieningen met prijzen tot 3.500 euro voor een kleine studio,” aldus Fele.

Het OCMW van Molenbeek opende vorig jaar een eerste socialeserviceresidentie met een dertigtal kamers. Bewoners kunnen er rekenen op een verpleegkundige permanentie, en gemeenschappelijke ruimten als een bibliotheek moeten isolement tegengaan. Iriscare financierde de bouw en ook de jaarlijkse werkingskosten van 350.000 euro worden betaald door het Gewest, al bestaat er in Brussel nog geen wetgevend kader voor socialeserviceresidenties.

Maron: “Dit is het eerste echte project waarmee we experimenteren. We hebben twee miljoen euro vrijgemaakt voor de ontwikkeling van drie gelijkaardige projecten. Met de sociodemografische ontwikkelingen in het achterhoofd denken we dat dit interessante woonstructuren zijn, met een betere toegang tot sociale en medische begeleiding, zonder in een woonzorgcentrum te moeten zitten. Ook thuiszorg blijven we versterken, gezien het feit dat ouderen steeds vaker wensen om langer thuis te blijven.”

Hervormingsplan

Voor de rusthuissector zelf heeft Maron een hervormingsplan klaar dat de kwaliteit ten goede moet komen. Door de structureel lege bedden te schrappen, wil hij de daarmee gepaarde gaande, onbenutte budgetten, 15 miljoen euro, investeren in extra personeel. “Zodra het plan in werking treedt, zullen de woonzorgcentra vooral extra begeleidend personeel kunnen aannemen. Daarnaast willen we dat woonzorgcentra meer openstaan voor de buitenwereld en buurtverenigingen. Een woonzorgcentrum mag geen fort meer zijn. Het zijn plekken om in te leven, niet om in te sterven.” Behalve strengere kwaliteitsnormen komen er meer sancties. De hervorming kreeg al heel wat kritiek van rusthuisfederaties die vinden dat het plan de privéwoonzorgcentra benadeelt, maar daar is Maron het niet mee eens. “De overheid neemt de zaken weer in handen. Na de rapporten die in het kader van de coronacrisis verschenen zijn, was dat hoog tijd.”