Verheugde reacties, maar ook vragen na #PlekVrij: 'Wie ondersteunt de gastgezinnen?'

Honderden Brusselaars hebben zich al aangemeld om Oekraïners op te vangen, de hotels zetten de deuren open en het merendeel van de Brusselse gemeentes heeft een aanmeldformulier om opvangplaatsen te inventariseren online gezet. Vluchtelingenverenigingen reageren verheugd, maar vragen ook om meer duidelijkheid. "Gastgezinnen kunnen niet opdraaien voor psycho-sociale begeleiding."

"Het aantal mails en berichten dat binnenkomt van de bevolking is enorm. Iedereen wil helpen. Deze oorlog in Oekraïne laat niemand onberoerd," schreef staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) begin deze week. "Heb je een plek vrij en ben je bereid om mensen uit Oekraïne op te vangen? Meld dit dan zeker bij je gemeente."

Het Nationaal Crisiscentrum brengt de beschikbare crisisplaatsen in kaart. Ondertussen hebben al meer dan 499 gemeenten de oproep beantwoord. Dat zei Mahdi (CD&V) in de commissie Binnenlandse Zaken van de federale regering. Bij 11 van de 19 websites van Brusselse gemeentes is ook al een formulier terug te vinden waarlangs burgers kunnen melden dat hulp kunnen aanbieden. Er hebben zich naar schatting al honderden Brusselse families aangemeld.

Ondersteuning gastgezinnen

Elias Van Dingenen van Vluchtelingenwerk Vlaanderen is verheugd dat zo veel mensen hun solidariteit betuigen. Toch plaatst hij enkele kanttekeningen: welke ondersteuning krijgen de gastgezinnen? Hoe weten ze wat wettelijk al dan niet is toegestaan? Van Dingenen noemt als voorbeeld een Oekraïner die met de auto boodschappen gaat doen voor het gastgezin en een ongeluk krijgt. Is deze persoon verzekerd? En de auto? “De kaders moeten duidelijk zijn,” zegt hij.

Het breder uitgewerkt kader is ook belangrijk om de gastgezinnen zo goed mogelijk te ondersteunen. “We kunnen niet verwachten dat de gastgezinnen verantwoordelijk zijn voor extra kosten, de medische en psychosociale begeleiding en de begeleiding naar werk," stelt Van Dingenen. Hij herinnert eraan de Belgische Staat en Fedasil recent nog werden veroordeeld voor de slechte aanpak van de opvangcrisis vorig jaar.

Er staat dus wat druk op deze regering, meent Van Dingenen. Toch hoopt hij dat de door Mahdi gelanceerde actie #PlekVrij een precedent schept voor de toekomst. “Ik zou graag zien dat we dit soort acties doortrekken naar vluchtelingen uit andere landen. Mensen uit Afghanistan, Oekraïne of Syrië hebben met elkaar gemeen dat ze wegvluchten uit een onzekere regio met veel geweld.”

Mehdi Kassou richtte samen met Adriana Costa Santos het Burgerplatform voor Steun aan de Vluchtelingen op in 2015. Op een herfstavond koppelden ze acht migranten aan gastvrije Belgische gezinnen, waarna hun stichting algauw uitgroeide tot een logistiek huzarenstuk dat duizenden vluchtelingen de weg wijst naar gastvrije families.

Net als Van Dingenen juicht ook Kassou het initiatief van de federale regering toe. Het Burgerplatform stapt er zelf in mee en vond al enkele honderden Brusselse gezinnen bereid om Oekraïners op te vangen. Toch plaatst ook Kassou een aantal kanttekeningen. "Er is voorlopig nog geen duidelijk protocol over de opvang van Oekraïners. We wachten nog op bijkomende praktische informatie."

Wie helpt met het zoeken naar crèches, scholen? Is er iemand bij de gemeente beschikbaar om mensen door te verwijzen voor psychologische hulp of de zoektocht naar werk. Dat zijn het soort vragen waarop Kassou een antwoord zoekt. "In het geval van een asielaanvraag doet Fedasil dat, nu belandt dat soort vragen bij de gemeente. Wie neemt bij de gemeentes het voortouw: de Dienst Bevolking of het OCMW? Zijn de gemeentes er klaar voor? Dat is de vraag."

Toch aanmeldingen Klein Kasteeltje

Oekraïners die in België aankomen hoeven zich niet aan te melden bij het Klein Kasteeltje. Ze kunnen daarvoor terecht in het Jules Bordetinstituut, dat vrijdag wordt geactiveerd als aanmeldcentrum voor Oekraïners.

Ze moeten zich vervolgens melden bij de gemeente voor een aankomstverklaring in afwachting van de activering van hun tijdelijk statuut, dat donderdag in de Europese Raad is goedgekeurd. Dat statuut betekent dat Oekraïners automatisch een tijdelijk verblijf krijgen van een jaar. Dat kan verlengd worden indien de situatie niet verbetert, of het verblijfsrecht kan eerder vervallen als een veilige terugkeer mogelijk is.

Ook zullen de gemeentes instaan voor crisishuisvesting. Dat gaat naast gastgezinnen ook om sporthallen en enkele deelnemende hotels. In een later stadium moeten Oekraïners worden geleid naar reguliere huisvesting. Op maandag kwam de Interministeriële Conferentie Migratie en Integratie samen, met de regionale bevoegde ministers, om de uitdagingen in kaart te brengen.

Ondanks de pogingen van de federale regering om Fedasil te ontlasten, kwamen er toch heel wat Oekraïners naar het Klein Kasteeltje afgelopen week. Op maandag 28 februari stonden zo'n 300 mensen voor de deur van het aanmeldcentrum, waaronder ongeveer 90 Oekraïners. Opvallend is dat ongeveer 80 procent van deze Oekraïners een eigen oplossing had gevonden voor huisvesting. Ze kwamen vooral om meer informatie te vragen over hun verblijfsstatuut, klinkt het op het kabinet van Mahdi.

Bekijk hier welke Brusselse gemeentes een formulier op de website hebben gezet om opvang van Oekraïners te faciliteren:

• Anderlecht
• Elsene
• Etterbeek
• Evere
• Ganshoren
• Jette
• Koekelberg
• Oudergem
• Schaarbeek
• Sint-Agatha-Berchem
• Sint-Gillis
• Sint-Jans-Molenbeek
• Sint-Joost-ten-Node
• Sint-Lambrechts-Woluwe
• Sint-Pieters-Woluwe
• Stad Brussel
• Ukkel
• Vorst
• Watermaal-Bosvoorde