Wie vervangt de Moslimexecutieve? 'Vacuüm dreigt voor moslims in België'

Met de intrekking van de erkenning van de Moslimexecutieve dreigt juridische leemte voor de moslims in ons land. Justitieminister Van Quickenborne spreekt over een ‘tijdelijke tussenfase’. De Moslimexecutieve wil ondertussen gewoon doorwerken. “Wij gaan door met onze vernieuwing”, zegt voorzitter Mehmet Üstün.

Vincent Van Quickenborne (Open VLD) kondigde vrijdagochtend aan dat hij de procedure opstart om de erkenning van de Moslimexecutieve in ons land in te trekken. Zijn administratie heeft vandaag een brief verstuurd naar de executieve met de concrete verwijten. De Moslimexecutieve krijgt nog de kans om schriftelijk of mondeling wederwoord te geven.

“Wij zijn niet over één nacht ijs gegaan,” benadrukt woordvoerder Edward Landtsheere van minister Van Quickenborne. “Dit proces is al bezig sinds december 2020. We hebben de Moslimexecutieve twee keer in gebreke gesteld. Pas vorige week, na al die gesprekken, hebben zij voor het eerst een eigen vernieuwingsplan voorgesteld. Daar reageren wij nu op.”

De vernieuwing die de Moslimexecutieve zelf voorstelt, houdt volgens de minister te weinig rekening met alle moslims in ons land. “De raad is helemaal niet representatief,” zegt Landtsheere. Zo kunnen alleen moskeebestuurders verkozen raken, wat externe experten uitsluit. “En men vertrekt nog altijd vanuit het idee dat de leden uit een Turkse, Marokkaanse of andere etnische zuil moeten komen. Wij vinden dat geen goede basis. Dat zet de deur open voor buitenlandse inmenging.”

“De minister heeft ons voorstel verkeerd begrepen of niet gelezen,” zegt voorzitter Mehmet Üstün van de Moslimexecutieve. “Iedereen mag zich kandidaat stellen als lid van de executieve, maar ze moeten wel verkozen raken door de moskee-afgevaardigden. Dat is logisch: wij zijn een eredienst en moeten rekening houden met de stem van de lokale gemeenschappen.”

Controle en coördinatie

Van Quickenborne benadrukt dat alle islamleerkrachten en -consulenten hun loon behouden. “Het administratief orgaan binnen de executieve dat daarvoor verantwoordelijk is, blijft doorlopen,” zegt Landtsheere. Gevraagd wie de coördinatie en controle op die islamleerkrachten, maar ook de imams, dan op zich zal nemen, spreekt Landtsheere over “een tussenfase”. “Volgens ons zal de intrekking een hefboom zijn voor andere mensen binnen de moslimgemeenschap, die zich al langer niet vertegenwoordigd voelden door de Moslimexecutieve. Zij kunnen nu een eigen, nieuw orgaan kunnen oprichten.”

Wie dat zal doen en wanneer, is afwachten. “Dat moet de moslimgemeenschap zelf doen,” zegt Landtsheere.

Volgens onderzoeker Caroline Sägesser, expert in de financiering van geloofsgemeenschappen bij het Centre de recherche et d'information socio-politiques (Crisp), dreigt een lange leemte. “Ik denk niet dat er snel initiatieven uit de moslimgemeenschap zullen komen. Elk nieuw initiatief wordt pas legitiem na een verkiezingsronde onder de moskeeën. Ik kan me niet voorstellen dat je dat proces binnen de twee jaar rond krijgt. Tegen dan zijn er al nieuwe federale verkiezingen en begint de discussie opnieuw.”

Scheiding kerk en staat

Minister Van Quickenborne wil een nieuwe organisatie pas subsidiëren “als ze zich houdt aan de beginselen van goed bestuur”. “Er moet sprake zijn van transparantie en van representativiteit, ook wat betreft de man-vrouwverhouding. En er mag geen buitenlandse inmenging meer zijn,” zegt zijn woordvoerder.

Alle Belgische moslims vertegenwoordigen in één orgaan, zal volgens Sägesser niet evident zijn. “De moslimgemeenschap blijft erg verdeeld tussen de Marokkanen, de Turken, de Albanezen en ook nog tussen Franstaligen en Nederlandstaligen.” Ook een betere man-vrouwverdeling is juridisch moeilijk af te dwingen, denkt ze, door de scheiding tussen kerk en staat. “Het is misschien wenselijk, maar dan moet je het ook voor andere geloofsgemeenschappen doen. Ik zie even weinig vrouwen in de Bisschoppenconferentie of in het Centraal Israëlitisch Consistorie.”

Of kan de geloofsvertegenwoordiging misschien in meer dan één orgaan opsplitsen, bijvoorbeeld per deelstaat? “Dat gebeurt al in andere landen zoals Zwitserland en Duitsland en het is ook ergens logisch,” zegt Caroline Sägesser. In ons land zijn de deelstaten al bevoegd voor de erkenning van nieuwe moskeeën en ook voor inburgering.

Van Quickenborne wil zich hier nog niet over uitspreken. Hij zegt dat de erkenning van plaatselijke moskeeën niet in het gedrang zal komen door zijn beslissing. “Een moskee kan nog altijd een erkenningsaanvraag indienen bij de deelstaten,” zegt Landtsheere. De opvolging van problematische imams of moskeebesturen gebeurt indien nodig nog altijd door Staatsveiligheid.

Juridisch vacuüm

Toch is er nog een juridisch vraagstuk. Nieuwe moskee-erkenningen worden dan wel behandeld door de deelstaten, maar de dossiers worden nog altijd ingediend door de Moslimexecutieve - niet door de moskeeën zelf.

“Volgens het oorspronkelijke samenwerkingsakkoord moeten alle deelstaten de rol van de executieve daarin erkennen,” zegt Caroline Sägesser. “Ik denk dus niet dat er de komende tijd nieuwe moskee-erkenningen mogelijk zijn. Ik begrijp de beslissing van de minister, maar voor de moslimgemeenschap heerst de komende tijd een juridisch vacuüm.”

Al is de Moslimexecutieve zelf niet van plan om zich bij de beslissing neer te leggen. “Wij baseren ons op de scheiding tussen kerk en staat. Wij gaan gewoon door met onze vernieuwingsoperatie en we stellen eind maart een nieuwe ploeg samen,” zegt voorzitter Üstün. “Wij blijven gemandateerd en we zullen zelf financiering zoeken bij de moskeeën.” Niet uit het buitenland, belooft hij. “Dat hebben we nog nooit gedaan.”