Zap Games bij nacht en ontij: ‘Reclameaffiches weghalen is nobele zaak’

Sinds afgelopen weekend vinden in Brussel de Zap Games plaats, een anti-reclamecampagne in de vorm van een 'spel'. Nog tot en met 25 november, op de vooravond van Black Friday, zijn activisten van plan om reclameborden in heel de stad te overplakken. “We willen ingaan tegen de hoogmis van overconsumptie.”

“Staat je gsm op vliegtuigmodus? Anders kan je locatie vanop afstand gevolgd worden.” De vier anti-reclameactivisten waarmee we zondagavond in laag Vorst afspreken willen er zeker van zijn dat ze zo weinig mogelijk risico lopen om betrapt te worden. Het kwartet neemt deel aan de Zap Games, een anti-reclamecampagne waarbij deelnemers in groepjes reclameborden “neutraliseren”, voornamelijk door ze te overplakken. Het gaat om een initiatief van het Brusselse collectief Bruxelles Sans Pub, al had Extinction Rebellion begin deze maand de toon gezet met een gelijkaardige actie.

“Het is een actiemiddel om ons de publieke ruimte toe te eigenen, om onze wijk terug te krijgen. Het is een manier om boodschappen over te brengen, om in te gaan tegen reclameboodschappen die mensen hersenspoelen en aanzetten tot consumptie”, zegt Dominique die voor het eerst deelneemt aan zo’n actie.

De Zap Games zijn twee dagen eerder begonnen. Aan tramhalte Albert had ze het werk gezien van een andere groep en dat inspireerde haar om aan te sluiten bij de groep die zondagavond actie voert. “Op een reclamebord waren de reclameposters vervangen door affiches met daarop filosofische slogans. Het ging onder meer over waarom we er niet in slagen om iedereen lief te hebben. Ik vond dat zo mooi en besloot dat ik wilde deelnemen.”

'Nuttige daad van burgerlijke ongehoorzaamheid'

Gewapend met een zak vol eigen affiches, plakband en een inbussleutel gaat de groep op zoek naar reclameborden. Die vinden ze aan de Wielemans Ceuppenslaan, met een reclamebord aan elke tramhalte. Terwijl een bejaarde man op een bankje zit te wachten op de tram, gaat een van de activisten op de knieën. Nog geen vijf seconden later is het reclamepaneel geopend en wordt de affiche van een van de populairste webwinkels vervangen door een anti-reclameposter.

“Op de website van de Zap Games delen de initiatiefnemers enkele tools om deel te nemen”, verklaart activiste Camille waarom het zo vlot gaat. Zo is er onder meer een handleiding van Extinction Rebellion France waarin op een wel erg gedetailleerde manier wordt uitgelegd hoe je reclamepanelen kan openen. Er staat niet alleen in welk type sleutel op welk type reclamebord past, maar ook hoe je je kan voordoen als werknemer van JCDecaux, de belangrijkste speler in de buitenreclamewereld, door het logo van het bedrijf op een fluohesje te strijken.

“Wat we doen is niet gewelddadig. We maken niets kapot”, gaat Camille verder. “Het enige wat we doen is de reclamepanelen openen zonder ze te vernietigen. We halen de reclameposters weg en gooien ze weg, of we hergebruiken ze door er iets anders van te maken.”

Dat laatste verklaart waarom er in laag Sint-Gillis en Vorst hier en daar geen posters meer hangen, waardoor de installaties van JCDecaux niet meer dan witte lichtbakken zijn. “We hadden al enkele reclameposters weggehaald om er collages van te maken”, zegt Camille. Met de drie andere groepsleden zet ze de anti-reclametocht verder langs de tramroute. Ze krijgen het ene reclamebord na het andere open in geen tijd. De modus operandi is steeds hetzelfde: terwijl twee leden een reclamebord aanpakken staan de twee anderen op de uitkijk.

“Deelnemen aan zo’n anti-reclame-actie is niet zonder risico. We kennen de risico’s, en dat kan iemand afschrikken, maar tijdens de actie is er ook adrenaline. Er is de wilskracht om te strijden voor de publieke ruimte”, gaat Camille verder. “Voor ons is het een daad van burgerlijke ongehoorzaamheid die nuttig is. Volgens ons is het een nobele zaak om reclameaffiches weg te halen.”

Black Friday

Lang duurt het niet voor zo goed als alle reclameborden op de Wielemans Ceuppenslaan zijn aangepakt. De groep doopt de laan om tot ‘ZAP’ of zone anti pub. Wanneer twee activisten naast een reclamebord staan om opnieuw toe te slaan verschijnt de reflectie van blauwe zwaailichten vanuit de verte. Met hun Ikea-zak vol affiches blijven ze even stokstijf staan, tot de politiewagen voorbij scheurt. “Ook al maak je niets kapot, je riskeert wel een GAS-boete voor het verstoren van de openbare orde. Als je affiches weghaalt kan je ook beschuldigd worden van diefstal.”

In totaal slaagt deze groep erin om een vijftiental reclameborden te overplakken. Elders in de stad zijn ook andere groepen actief geweest, door bijvoorbeeld een reclamebord om te vormen tot een boekenruilkast. Nog tot en met 25 november zullen groepjes activisten gelijkaardige acties ondernemen in heel Brussel, en die timing is niet toevallig.

“De actie loopt tot Black Friday”, zegt Camille nog. “We worden overspoeld met boodschappen die aanzetten om te kopen, kopen, kopen. Reclame is het summum van de kapitalistische consumptiemaatschappij en overproductie. Dat is wat we willen aanpakken door deel te nemen aan de Zap Games. We willen ingaan tegen de hoogmis van overconsumptie, wat Black Friday wel is.”