Zijn betogers nog welkom in Brussel? ‘We mogen hier alleen zijn om te shoppen’

"Mogen mensen nog betogen tegen coronamaatregelen?", vraagt Foyer-voorzitter Johan Leman, na het bekijken van de beelden van het protest zondagmiddag in het centrum. Ook de zondag voordien werd het stadscentrum ingepalmd door een grote politiemacht omwille van een verboden betoging. "Mensen moeten hun mening kunnen uiten in de publieke ruimte, ook als dat een afwijkende opinie is.”

Zondag stond opnieuw een indrukwekkende politiemacht paraat in Brussel. Die moest verhinderen dat manifestanten konden samenkomen om te protesteren tegen de coronamaatregelen. Een Vlaamse ondernemer had eerder een oproep tot protest aan de Heizel gelanceerd, maar trok die oproep even later opnieuw in, nadat burgemeester Philippe Close (PS) het protest verboden had. Daarover communiceerde de politie duidelijk op sociale media.

Ondanks het verbod, circuleerden er oproepen om zondag toch naar Brussel af te zakken. Dat deden enkele honderden betogers ook. De politie voerde preventieve arrestaties uit, onder meer in de Brusselse treinstations, maar kon niet verhinderen dat het protest doorging. Uiteindelijk werden bijna 500 betogers gearresteerd.

Voorzitter van integratiecentrum Foyer Johan Leman zag de beelden van het protest en de arrestaties op televisie. “Het leek wel alsof er meer politieagenten waren dan betogers”, reageert hij. “Dat men op voorhand controleert of men verboden voorwerpen bij heeft en preventieve arrestaties uitvoert voor mensen die geweld op het oog hebben, begrijp ik.”

Maar volgens Leman zouden vreedzame betogers wél de mogelijkheid moeten krijgen om te protesteren, ook in de huidige corona-context, en ook als ze het niet eens zijn met de coronamaatregelen. “Zelf sta ik achter de coronamaatregelen - we passen die bij Foyer ook rigoureus toe - maar er stelt zich wel een probleem. Mensen moeten hun mening kunnen uiten in de publieke ruimte, ook als dat een afwijkende opinie is.”

Proportionaliteit

Wie er zondagmiddag in slaagde om aan te sluiten bij het protest, werd omsingeld door de politie. “Is dit normaal? Mogen we alleen naar Brussel komen om te shoppen?”, riep een Vlaamse manifestant toen politiepaarden de betogers uiteendreven. “Onze grondrechten worden geschonden. Mogen we dan niet meer protesteren?”

“Terechte vraag”, vindt grondwetspecialist Stefan Sottiaux (KU Leuven), zonder zich uit te spreken over de verboden betoging die zondag plaatsvond. Volgens Sottiaux moet het binnen de huidige context mogelijk blijven om in groep op straat te komen om te protesteren. “In de grondwet heb je de vergadervrijheid, een fundamenteel recht om collectief je mening te uiten op de openbare weg. Dat fundamenteel recht kan worden ingeperkt om de volksgezondheid te beschermen en de pandemie te bestrijden, maar die inperking moet proportioneel zijn. Een totaalverbod op betogingen zou me in deze fase van de pandemie disproportioneel lijken.”

Dat het moeilijk is om individuele grondrechten te verzoenen met de volksgezondheid en het algemeen belang, is de voorbije maanden al vaker gebleken. Zo trok een groep priesters bijvoorbeeld naar de Raad van State, omdat de godsdienstvrijheid geschonden zou zijn. De discussie over fundamentele grondrechten in coronatijden leidde verder tot procedures tegen onder meer de avondklok. “Je moet zorgen voor een evenwichtige oplossing”, zegt Sottiaux, “waarbij je protest toelaat, maar er tegelijkertijd voor zorgt dat dat gepaard gaat met respect voor een aantal veiligheidsregels.”

In die richting gaat ook het ministerieel besluit van 28 oktober over de coronamaategelen. “Een maximum van 100 deelnemers mag statische betogingen bijwonen die plaatsvinden op de openbare weg, waar de social distancing kan worden gerespecteerd, en die voorafgaand werden toegelaten door de bevoegde gemeentelijke overheid”, is het huidige kader waarin betogers de straat op mogen.

Volgens burgemeester Close waren er geen garanties dat die regels zondag gerespecteerd zouden worden. Dat was ook de reden waarom de betoging tegen ‘klassenjustitie’ de week voordien niet toegelaten werd. Ook toen negeerde een honderdtal betogers het verbod, 245 mensen werden aangehouden. “De regels zijn duidelijk. Ik heb me ingezet opdat betogers zich toch zouden kunnen uitdrukken, want tijdens de eerste lockdown was dat verboden”, reageert Close op BX1-radio. “Nu ging het twee keer om een complexe situatie, omdat de organisatoren niet konden beloven dat het ministerieel besluit gerespecteerd zou worden.”

Risico op rellen

De politie was zondag niet alleen in Brussel massaal aanwezig. Afgelopen weekend stonden de veiligheidsdiensten in heel het land paraat. “Los van de algemene regels had je natuurlijk de rellen in Nederland”, gaat grondwetspecialist Stefan Sottiaux verder. “Ik weet niet welke informatie de burgemeester had, maar als er concrete informatie is die erop wijst dat men de orde wil verstoren, kan een burgemeester weigeren om een toelating te geven. Dat was gisteren wellicht het geval, maar als een burgemeester continu betogingen verbiedt, wordt het recht op vergadering de facto uitgehold en komen we in een problematische situatie terecht.”

De oproep om zondag om 11 uur te protesteren aan Brussel-Centraal circuleerde niet alleen in groepen van Gele Hesjes en het milieu van voetbalhooligans, maar ook in extreemrechtse kringen. Enkele weken geleden riep Tomas Boutens, de in 2014 veroordeelde leider van Bloed Bodem Eer Trouw, op tot protest in Brussel op 31 januari. Of dat een rol gespeeld heeft in de beslissing om de manifestatie tegen de coronamaatregelen te verbieden, wil de burgemeester niet kwijt.

Zelf verwijst Close op BX1 - voor BRUZZ wil de burgemeester niet reageren - naar de rellen die midden januari plaatsvonden in Schaarbeek, na de betoging voor Ibrahima. “Ik herinner eraan dat een politiecommissariaat vijftien dagen geleden nog in brand werd gestoken”, aldus Close. Dat de preventieve arrestaties gisteren gerechtvaardigd waren, moet een tweet van de Brusselse politie aantonen. Die deelde gisteren beelden van verboden voorwerpen die enkele betogers hadden meegenomen: een katapult, messen, vuurwerk en versterkte handschoenen. “Sommige betogers waren gewapend”, zegt de burgemeester.

Hoe dan ook is hij niet van plan om elke betoging te verbieden, zo liet hij nog weten. “Ik ben voor de vrijheid van betoging en laat elke week wel een betoging toe. Deze ochtend heb ik nog de toelating gegeven voor een protestactie. Maar we zitten wel nog in een halve lockdown, in een specifieke context met beperkingen voor iedereen. Als een betoging niet is toegelaten, blijf dan weg.”