Brussels Pride: kleine triomfen, grote besognes: ‘Duizenden euro’s om jezelf te zijn'

Met de Brussels Pride van zaterdag vestigt het Brusselse tattoocollectief Bubble BXL de aandacht op de zware financiële struikelblokken waarmee transpersonen zich in hun transitieproces geconfronteerd zien. Met crowdfundingacties probeert de organisatie de ergste noden te lenigen. “Ik moet kosten maken die cispersonen niet hebben.”

Voor wie echt een statement wil maken met zijn tatoeage, is een ommetje langs de studio van Bubble BXL in de Alhambrawijk misschien een idee. Het collectief organiseert Flash Days, waarvan de opbrengst naar het goede doel gaat. “Het proces is eenvoudig: we houden een dag, soms een weekend lang een actie met betaalbare, eenvoudige tattoos. Op die manier krijgen mensen iets tasbaars en zichtbaars terug voor hun gift. We verkopen ook prints en kunst. De opbrengst gaat naar het goede doel, in dit geval een transpersoon in nood. Onze vorige Flash Day leverde ongeveer 1.300 euro op. Een actie voor Palestina leverde bijna 4.000 euro op. We plannen een nieuwe Flash Day in de herfst,” zegt medeoprichtster Mélodie Sylvester.

Ook andere tatoeëerders organiseren Flash Days, maar Bubble BXL is hoegenaamd geen klassieke tattoostudio. De sfeer is uitgesproken queer-friendly. Het team bestaat uit een wisselende ploeg van tattookunstenaars en stylisten uit binnen- en buitenland. “De initiatiefnemers komen uit Parijs en wilden een queer plek oprichten voor tattoos,” zegt Sylvester. “In het begin waren er ook een fotograaf, een naaiatelier en een kapper. We positioneren ons nog steeds op queer onderwerpen, maar niet iedereen die hier werkt is queer. Al werken hier geen cismannen.”

Als je niet weet waar je moet zijn, loop je Bubble BXL zo voorbij. De discrete locatie is volgens de initiatiefnemers geen bewuste keuze, maar maakt het wel veiliger en gemakkelijker. “Je hoeft geen commerciële ruimte te huren, wat scheelt in de kosten. Het voelt vooral veiliger aan om te werken,” zegt Julien Pavlenko, met 22 jaar het jonkie van de bende. ”Toen ik nog in een klassieke studio werkte, had je niet alleen klanten die naar binnen en naar buiten liepen, ze waren vaak ook brutaal of misgenderden mij. Zowel voor de klanten als voor de medewerkers is dit een rustige, veilige plek, en dat wordt zeer geapprecieerd.”

Duizenden euro's

Dat het transitieproces (veel) geld kost, daar kan de jonge Brusselaar van meespreken. “Ik groeide niet op in een rijke familie en heb ook geen contact meer met mijn ouders. Emotionele steun, laat staan financiële steun krijg ik niet van hen. Ze hebben me onterfd om mijn transidentiteit. Ik draai dus alleen op voor de kosten van mijn transitieproces. Top surgery (borstoperaties, red.) kost tussen de 2.500 en de 4.000 euro, als er tenminste geen complicaties optreden. Als je het transitieproces volgens het boekje wilt doorlopen, moet je ook rekening houden met wachtlijsten en verplichte bezoeken aan de psychiater. Die laatste zijn erg duur. Zeker als je bedenkt dat veel transpersonen niet kunnen bogen op steun van hun familie. Het is voor transpersonen ook minder vanzelfsprekend om werk te vinden. Velen leven daarom in precariteit.”

Transgenderzorg wordt intussen deels terugbetaald door de ziekteverzekering, maar in realiteit blijven transpersonen vaak met hoge rekeningen zitten. “In sommige gevallen, als er nog een 'v' op je paspoort staat, wordt top surgery voor transmannen als een mastectomie (operatieve verwijdering van de borst- en okselklieren, red.) geclaimd. Sommige ingrepen worden maar gedeeltelijk terugbetaald. Veel transpersonen hebben dus geen andere keuze dan hun transitie grotendeels uit eigen zak te betalen. Als je dan geen netwerk hebt om op terug te vallen, wat vaak het geval blijkt te zijn, is het echt moeilijk.”

Testosteroninjecties kosten Pavlenko bijvoorbeeld 200 euro per maand. “Dat lijkt niet veel, maar het is een kost die cispersonen niet hebben en die ik wel moet maken. Het kost duizenden euro's gewoon om fysiek te kunnen zijn wie je wilt zijn. Testosterongel is nog duurder. Ook mentaal is het zwaar. Je moet eraan denken om op tijd je medicatie te nemen. Jezelf injecteren is niet fijn. En het kan ook gevaarlijk zijn. Veel mensen doen het zelf, omdat ze geen tijd of geld hebben voor de dokter. Ze experimenteren dus met de doses.”

“Ik probeer om het OCMW om ondersteuning te vragen, maar er is geen garantie. Het hangt bijvoorbeeld af van het inkomen van je ouders. Maar vaak willen onze ouders helemaal niets meer met ons te maken hebben.”
Transpersonen in precariteit kunnen behalve bij het OCMW ook aankloppen bij het Trans* Solidarity Fund Belgium (TSFB), een vzw die geld inzamelt om de acute financiële noden van transpersonen te lenigen.

Faggot

Op het terrein speelt discriminatie mensen als Pavlenko stevig parten, zo blijkt. “Discriminatie is dagelijkse kost. Vorig jaar begon ik in januari werk te zoeken. Ik contacteerde elke bar, elk restaurant en elke winkel die ik maar kon bedenken met mijn cv. Het duurde tot juli voordat ik in dienst kwam. Ik overleefde ternauwernood dankzij mijn tattoowerk.”
“Bij sollicitaties heb ik al te horen gekregen dat ik mijn snor en benen moest scheren als ik op een bepaalde plaats wilde werken. Ze dachten dat ze met een vrouw te maken hadden. Maar zelfs als ik een cisvrouw met een snor was geweest, zou het toch nog niet oké geweest zijn om die vraag te stellen? Het is een combinatie van transfobie en misogynie. Zelfs als ik werkte, werd ik vaak een faggot genoemd door mijn vrouwelijke uiterlijk. Zelf trok ik me dat niet zo aan, maar voor anderen eist het een zware mentale tol.”

Indoctrinatie

Voor Pavlenko is het duidelijk: het financiële aspect van de transgenderzorg moet dringend hoger op de politiek agenda komen te staan. “Het financiële aspect moet beter. We moeten toegang hebben tot de zorg die we nodig hebben en daarbij financieel ondersteund kunnen worden. Ook de strijd tegen de discriminatie moet beter. En het moet ook gemakkelijker worden om bijvoorbeeld je naam en je gender te laten aanpassen op je officiële documenten. Het bewustzijn bij onze beleidsmakers moet nog groeien. Zij werken toch voor de héle bevolking, niet? Het heeft geen zin om zomaar wat mooie woorden te spuien, omdat die zijn wat je denkt dat wij willen horen. Breng echte verandering waar wij iets aan hebben.”

“Ook op school moet er meer aandacht komen voor thema's als queerness en trans-identiteiten. De heisa rond het voorlichtings-programma EVRAS is een schandaal. Ik ben op school gepest om mijn transidentiteit. Veel jongeren worstelen met zichzelf en ontberen de kennis en de woordenschat om hun gevoelens te benoemen. Dat onbestemde gevoel weegt ook op het mentale welzijn van transpersonen. Daarom moet het onderwerp ook aandacht krijgen op de schoolbanken. Dat is iets heel anders dan de term 'indoctrinatie' waar je zo vaak mee wordt geconfronteerd in dit debat. Mensen respecteren om wie ze zijn, kost niets.”

Chosen family

Over de Brusselse leefbaarheid voor transpersonen heeft Pavlenko gemengde gevoelens. “Ik ben een keer fysiek aangevallen. Ik zou bijna zeggen: gelukkig maar één keer. Mijn uiterlijk – ik ben wit en kan doorgaan voor mannelijk – is een privilege. Ik moet maar een kwaad gezicht opzetten en ik word met rust gelaten. I can pass for masculine, mensen noemen me 'meneer'. Mijn transvrouwelijke huisgenote krijgt veel meer discriminatie te verwerken. Ze werd achtervolgd naar huis, mensen zeggen vlakaf dat ze haar willen neuken, maken zeer ongepaste opmerkingen, en dat is gewoon angstaanjagend. Mensen worden neergestoken, geslagen, gedood omdat ze trans zijn. Ik word faggot genoemd. Voor transvrouwen, als ze ook nog eens van kleur zijn, is het nog moeilijker.”

Toegang vinden tot de transcommunity is ook niet altijd even evident. “Het hangt er een beetje van af met wie je omgaat. Enkele maanden geleden had ik nog geen transvrienden hier. Je moet echt wel zoeken naar een community. Die wordt je niet op een presenteerblaadje aangeboden, want het is voor ons soms nog erg gevaarlijk om out, proud & about te zijn. Maar het voelt als een grote familie.”
“Non-mixité choisie-bijeenkomsten, waarbij enkel trans en/of queer personen zijn toegelaten, hebben een vriendelijke, veilige sfeer. Je krijgt er geen bizarre, indiscrete vragen, wel veel behulpzaamheid en nuttige tips. In vergelijking met enkele jaren geleden begint er wel wat te bewegen. Een initiatief als Bubble BXL hoort daar zeker bij. De term 'chosen family' hoor je vaak, omdat veel mensen door hun 'echte' familie in de steek zijn gelaten. We proberen een welwillend onthaal te bieden.”

Maskerade

Opvallend genoeg heeft Pavlenko weinig op met de Pride, ondanks de status van onofficiële queer hoogmis die het evenement geniet. “De officiële Pride is een maskerade, ik ga er nooit naartoe. Het is in mijn ogen meer een toeristische attractie dan de politiek geëngageerde manifestatie die ze eerst was. Er zijn gelukkig heel wat feesten en bijeenkomsten die losstaan van dat officiële gebeuren. Die zijn veilig en chill, toegankelijk ook voor mensen met een beperking. Het publiek van de Pride is tegenwoordig vooral straight en cis, en ze komen alleen voor het feestje. De rest van de tijd zijn ze ofwel homofoob, ofwel zijn ze niet met onze problemen bezig. De strijd is nog niet gestreden. Eén dag per jaar een regenboogvlaggetje op je profielfoto zetten, is gewoon hypocriet. Dat vind ik triest. Wij zijn echte mensen, we worstelen.”