BRDCST-curator Backxwash: 'Na mijn transitie stopte ik met voetbal kijken'

Door industriële klanken, metal en hiphopteksten te combineren, ontwikkelde de Zambiaans-Canadese rapper en producer Backxwash een heel eigen stijl. Op het BRDCST-festival, waar ze zaterdag curator is, loopt ze voorop in een wereldwijde beweging die de nadruk legt op zelfexpressie en compromisloos jezelf zijn.

Op sociale media noemt ze zichzelf "Doom Rap Queen" (Instagram) of "Rapper/Producer/Vocalist/Anarchist" (X), maar hoe rebels en donderend haar muziek ook klinkt, zo vriendelijk is ze in het echt. Op ons Zoom-scherm, vanuit haar woning in Montréal, zit Ashanti Mutinta alias Backxwash voortdurend te lachen. Wetende dat haar nieuwe album gaat over de dood, beoordeeld worden, in transitie gaan en Gaza, is dat enigszins een opluchting.

Met oorlogen en pesterige wereldleiders wordt de planeet er niet veiliger op voor kwetsbare mensen, dus je zou de titel van haar nieuwe album dus letterlijk kunnen interpreteren: Only Dust Remains. Maar zo is het niet bedoeld. "Het album leidt je door ingewikkelde gevoelens over de dood en in transitie gaan, maar eindigt met aanvaarding," benadrukt ze. "Het afsluitende titelnummer schetst een beeld dat niet teleurstellend is, maar in zekere zin zelfs vredig."

Maar laten we beginnen met de woeste start van Only Dust Remains. "Wake Up" klinkt echt als een wake-upcall, door zijn onverbloemde eerlijkheid en urgentie in een wereld waarin lgbtqia+-rechten openlijk onder druk staan. Wanneer en waarom schreef je dit epische nummer?
BACKXWASH: Ik schreef het vorig jaar. Ik was aan het experimenteren met beats toen ik een reggae-sample vond van een artiest die "wake up, wake up" herhaalde, en ik vond dat echt cool. Dus ik loopte het, en voor ik het wist, ontwikkelde die kleine loop zich tot een nummer van zeven minuten. (Lacht) Toen ik de beat had, vroeg ik me af: waarover ga ik schrijven? En toen was het logisch om over mijn eigen worstelingen te schrijven, om echt diep in dat deel van het onderwerp te duiken en het zo levendig mogelijk te maken.

Op een gegeven moment vraag je jezelf in een verschroeiende, hartverscheurende rap af: "Waarom dacht je dat dit als vrouw anders zou zijn?"
BACKXWASH: Ja, het eerste vers gaat erover dat ik ontwaak uit de dood en mijn bestaan in het hiernamaals probeer te accepteren. Ik realiseer me dat het uiteindelijk allemaal niet uitmaakt. Of ik nu een vrouw ben of niet, ik zal worden beoordeeld zoals alle andere doden. Het nummer gaat over de dualiteit van vrouw zijn en anders behandeld worden, en dan sterven en beseffen dat niets ervan er eigenlijk toe doet als het op dit laatste oordeel aankomt.

Het gaat ook over de tegenstelling tussen wat je werd verteld toen je jonger was en wat je later voelde. Moest je tijdens je transitie afscheid nemen van je vroegere overtuigingen of kon je ook vasthouden aan sommige dingen?
BACKXWASH: Het hangt ervan af waarover het gaat. Er zijn zeker dingen waaraan ik graag vasthoud. Het was een zeer interessante tijd, want wanneer je in transitie gaat, is de sprong die je gaat maken niet altijd duidelijk. Wat definieert een man en wat definieert een vrouw? Welke aspecten van het oude wil je loslaten? En welke andere aspecten kunnen deel gaan uitmaken van je nieuwe zelf? Soms gooi je dingen overboord die beter niet overboord werden gegooid. In mijn geval liet ik al het mannelijke achter. Later realiseer je je dat die kant ook bij jou hoort, en dat je die eveneens moet omarmen. Je moet gewoon een balans vinden. Een van de dingen waarmee ik stopte na mijn transitie was voetbal kijken. Tegenwoordig kijk ik er gewoon weer naar, omdat ik me niet had moeten focussen op het feit dat dit een mannelijke bezigheid is. Ik had me moeten focussen op het feit dat dit iets is waar ik van geniet. Je begrip en inzichten veranderen dus gaandeweg.

Wat is je favoriete team?
BACKXWASH: Real Madrid! Ik houd echt van Mbappé. (Lacht)

In "9th heaven" sluipt opnieuw religieuze beeldspraak de muziek binnen. Waarom?
BACKXWASH: Ik introduceer de engel Gabriël in dat nummer als tegenhanger van hoe de dood meestal wordt benaderd: door eerst de Engel des Doods te ontmoeten, soms gepersonifieerd door Lucifer. Alleen al het idee dat de engel Gabriël in die situatie tegen me praat, keert het om. Als je sterft, aan de poort op je oordeel wacht en terugblikt op je leven, is er dan wellicht meer begrip voor je activisme. (Lacht)

Waar gaat "History of Violence" over?
BACKXWASH: Het gaat over de dualiteit tussen het geweld dat ik kan controleren en het geweld dat ik niet kan controleren. Het eerste vers gaat in wezen over het geweld dat ik mezelf aandeed, het tweede vers gaat over de dingen die in Gaza gebeuren en waarover ik geen controle heb. Er is veel geweld waar we geen controle over hebben, maar het is er wel. Het nummer brengt die twee werelden samen. Natuurlijk maakt de situatie in Gaza me boos. Erover schrijven is een uitlaatklep voor mijn frustraties en emoties.

Op je 17e verhuisde je van Afrika naar Canada. Ik vermoed dat je nu blij bent met die beslissing.
BACKXWASH: Oh my God, absolutely. Ik ben zo blij dat ik uiteindelijk naar Canada ben verhuisd in plaats van naar de Verenigde Staten. Het is heel triest om te zien hoe het daar evolueert. Elke dag kijk ik naar het nieuws en vraag ik me af: wat gebeurt daar allemaal? Het is elke dag wel iets met die regering. Het is belachelijk, gevaarlijk en schadelijk. Het enige wat we kunnen doen is onze vrienden daar zoveel mogelijk steunen.

Wat dacht je toen Trump zei dat hij Canada tot 51e staat zou maken?
BACKXWASH: Hij zegt veel. (Lacht) Maar je zag direct de aandelenkoersen zakken. Weet je, er zijn twee krachten in die regering. Er zijn de fascisten zelf, maar je hebt ook de kapitalisten, en als fascisme het kapitalisme verstoort, zullen sommige leden van zijn regering en sommige zakenlui echt pissig zijn.

Terug naar de muziek: wat maakt je nieuwe album anders dan de vorige trilogie? Beide zijn zeer autobiografisch...
BACKXWASH: ...maar inderdaad ook heel verschillend. De trilogie ging vooral over hoe ik me voelde toen ik die teksten schreef en die beats maakte. Ik wilde het gevoel van dat moment vastleggen. Sommige van die verzen schreef ik soms zelfs de avond voor de opname. Het draaide allemaal om het gevoel. Ik wilde dat gevoel gewoon niet verliezen. Maar toen de trilogie klaar was, was er veel tijd om te reflecteren en kon ik bedachtzamer te werk gaan. Ik had meer ruimte om nieuwe geluiden en complexere arrangementen uit te proberen. Dit keer kon ik een week over één vers doen, omdat ik er zeker van wilde zijn dat ik geïnspireerd was toen ik het schreef. Dus het weerspiegelt echt een ander tijdperk voor mij, waarin ik bedachtzamer en op een bepaalde manier ook ontspannener was in hoe ik mijn muziek benader.

Morgan-Paige, een van de artiesten die je hebt geselecteerd voor BRDCST, begon als klassieke pianist, maar er was niemand zoals zij. Ze ondervond veel discriminatie en moest haar weg alleen vinden, zonder rolmodel. Herkenbaar voor jou
BACKXWASH: Ja, hoewel Morgan uit een heel ander veld komt, waarin zwarte mensen historisch ondervertegenwoordigd zijn. Voor de muziek die ik maakte, waren er wel inspiratiebronnen, zoals Dälek, maar niet zoveel vergeleken met andere genres. In Afrika voelde ik me meteen sterk aangetrokken tot hiphop. Ik vind het leuk hoe technisch hiphop kan zijn. Je kan zoveel woorden zeggen in een korte tijdspanne. Dat is een van de dingen die me aansprak. Dus hiphop is mijn eerste liefde, maar muziek in het algemeen – ik hou ook van pop, rock en r&b – vind ik gewoon geweldig.

Welke artiest schoot je als eerste te binnen toen je werd gevraagd om een avond te cureren op het BRDCST-festival
BACKXWASH: Morgan! Voor mij is zij een van de beste muzikanten die er zijn. Haar klassieke opleiding gecombineerd met industriële experimentele geluiden zorgt voor een geweldige textuur en technisch meesterschap. Ze is enorm veelzijdig, omdat ze ook nog eens prachtig kan zingen. Toen ik haar album hoorde en haar live zag, was ik echt onder de indruk. Voor een line-up die draait om zelfexpressie en compromisloos jezelf zijn, vond ik Morgan perfect. We werkten al eerder samen aan de track "Vibanda" voor mijn album uit 2022, His Happiness Shall Come First Even Though We Are Suffering. Ik had een beat klaarstaan en vroeg Morgan om pianopartijen en zang toe te voegen, waardoor het nummer echt naar een hoger niveau werd getild. Sindsdien vind ik haar gewoon super dope.

Je line-up omvat ook LustSickPuppy, Blackhaine en Violent Magic Orchestra, wat zorgt voor nog meer energie en intensiteit.
BACKXWASH: Het grappige is dat ik Tomasyn (Hayes alias LustSickPuppy, red.) eerst kende vanwege hun uiterlijk. Toen hoorde ik de muziek, een mix van digitale hardcore, hiphop en noise, en het blies me gewoon omver. Ik zag hen live toen ze naar Montreal kwamen en dacht: als we doorgaan met deze energieke vibe, moet LustSickPuppy zeker worden uitgenodigd. Hetzelfde geldt voor Blackhaine, wiens mix van hiphop, noise en choreografie me bijbleef. Violent Magic Orchestra was een suggestie van de Ancienne Belgique, en zij passen qua energie perfect in dit plaatje. Als deze line-up het momentum de hele avond moet vasthouden, en we willen dat het zweterig, luid en rumoerig blijft, dan moeten zij erbij zijn.

Je maakte pas twee jaar geleden je Europese livedebuut op het Roadburn Festival in Tilburg, en nu krijg je steeds meer uitnodigingen voor festivals in Europa. Hoe voel je je daarbij?
BACKXWASH: Ja, dat is best cool, hoewel ik niet van de lange vluchten houd. (Lacht) Ik ben echt dankbaar dat mensen willen luisteren en deze ervaring met mij willen delen. Op BRDCST wil ik elke artiest van mijn eigen line-up zien, maar ik ben ook geïnteresseerd in wat mijn medecuratoren Anna von Hausswolff en Colin Stetson hebben geprogrammeerd. Ik ken Colin omdat we dezelfde uitgever hebben, maar Anna's geweldige muziek ken ik alleen van het internet, dus ik kijk vooral uit naar haar optreden.