Brussel voortrekker in vegan levensstijl: 'Het bewustzijn groeit'

Ze zijn nog in de minderheid, de veganisten in Brussel, maar de hoofdstad speelt wel haar rol als voortrekker van plantaardig eten in België. Het Vegan Street Festival zet dit weekend veganisme extra in de kijker én op de kaart. “Vegan restaurants zijn geëvolueerd van junkfoodalternatieven naar een meer verfijnde en gevarieerde culinaire scene.”

Zaterdag 14 september viert de veganistische keuken hoogtij in het Brusselse stadscentrum, want dan vindt op de Vismet de zevende editie van het Vegan Street Festival plaats. Tal van tentjes en foodtrucks brengen er dan plantaardige gerechten aan de man, en lezingen duiken wat dieper in het steeds meer zieltjes winnende veganisme. Leonoor Leus, organisator van het festival en oprichter van Vegan Brussels, werd zelf zo'n acht jaar geleden veganist, nadat ze zowat haar hele leven vegetariër was geweest.
“Door een vriendin ging ik me steeds meer vragen stellen over eieren en zuivel. Ik wou niet langer deel uitmaken van die gruwelijke industrie,” vertelt ze. “Ik woonde op dat moment in Madrid, waar er een groot vegan aanbod was. Toen ik naar Brussel terugkeerde, merkte ik dat er nog heel wat werk aan de winkel was. Veel restaurants wisten zelfs niet waarover ik het had als ik zei dat ik vegan was.”

Vanuit dat gemis begon Leus met Vegan Brussels – toen nog Veganize Brussels –, een organisatie die meer Brusselaars en restaurants lekker plantaardig eten wil leren kennen en veganisten wil verbinden. “Het plan was om telkens voor één avond een vegan chef naar een Brussels restaurant te halen en zo een geïnteresseerd publiek op te trommelen.” In 2018 ontstond dan het idee voor een festival, geïnspireerd door een Gents evenement. “Ik had iets kleins in gedachten, maar al snel waren er zestigduizend geïnteresseerden op Facebook. Die eerste editie werd een megasucces, met tienduizend bezoekers en twaalf foodtrucks. Nu zijn we al aan de zevende editie toe.”

De stad als voortrekker

Dat het Vegan Street Festival hier aanslaat, is niet verwonderlijk. Grootsteden zijn wel vaker voortrekkers op het vlak van veganisme, blijkt uit een onderzoek naar de eetgewoontes van Belgen, uitgevoerd door iVOX in opdracht van ProVeg vzw, in januari 2024. “Ook dit jaar telde Brussel relatief meer veganisten dan Vlaanderen of Wallonië,” vertelt Annemarie IJkema (ProVeg). “Ook scoort Brussel goed in de categorie die we in 2020 toevoegden: de 'bijna'-veganisten, die nooit vlees of vis eten, maar wel een tweetal keer per maand zuivel. In dat profiel herkent 5,5 procent van de bevraagde Brusselaars zich, in Vlaanderen 1 en in Wallonië 1,2 procent.”

Brussel past daarmee in het rijtje van grootsteden als Berlijn of Londen, waar het aantal mensen dat puur plantaardig eet ook aanzienlijk groter is dan in het omliggende gebied. “Alles hangt natuurlijk ook af van vraag en aanbod, en in steden wonen vaak meer jongeren, hoger opgeleiden en progressieve mensen,” zegt IJkema. “En vergeet de vraag van toeristen niet, ook die valt niet te onderschatten.”

Ook de reden waarom veganistische Brusselaars geen dierlijke producten meer eten, kwam aan bod in het onderzoek van ProVeg. Dierenwelzijn, de gezondheid en “omdat het lekker is”, maakten de top drie uit. De impact op het klimaat scoort minder hoog, maar speelt wel een rol. Matthijs Van Marcke koos er zeven jaar geleden voor om vegetariër te worden onder invloed van zijn kotgenoten. Hij verdiepte zich meer en meer in milieu- en klimaatkwesties. “Ik leerde over de negatieve impact van dierlijke producten op onze planeet en over de erbarmelijke omstandigheden waarin de dieren die we eten moeten leven. Zo besloot ik om in plaats van vegetariër veganist te worden.”

Clichébeeld van de veganist

Vaak hebben mensen pas vragen rond gezonde voeding en plantaardig eten als ze zich in een – financieel – comfortabele positie bevinden. Uit de bevraging van ProVeg blijkt dat de meerderheid van de Brusselse veganisten makkelijk rondkomt (58 procent) en dat de kostprijs een van de drempels is om vegan te eten. Tobias Leenaert, opiniemaker en medeoprichter van ProVeg en auteur van Naar een vegan wereld, erkent dat. “Als je met andere zorgen zit, zal je je minder snel bekommeren om het leed van dieren. Het clichébeeld van de veganist klopt dus tot op zekere hoogte: het zijn veelal hoger opgeleide, progressieve, jonge mensen, en vaak vrouwen. Toch zie je de laatste jaren ook meer mensen die daar niet aan beantwoorden: mannen, mensen uit een oudere leeftijdscategorie en van een ander opleidingsniveau.”

“Toch denken mensen vaak onterecht dat plantaardig eten duurder is, onder meer door de correlatie met bio. De prijskloof is sinds een tweetal jaar aan het keren,” zegt Leenaert. “In Nederland kost een plantaardige vleesvervanger zelfs evenveel of minder dan vlees. Het hangt ook af van wat je koopt. Als je met peulvruchten kookt, is een maaltijd zeker goedkoper. Mensen van een andere culturele achtergrond zijn dat trouwens meer gewoon. Bijna geen enkele Belg kent een gerecht van zijn grootmoeder dat plantaardig is, terwijl iemand uit om het even welk ander werelddeel dat wel kan.”

Toen Leonoor Leus acht jaar geleden naar Brussel terugkeerde, was het aanbod inderdaad nog beperkt, maar intussen is er veel veranderd. “Het bewustzijn is gegroeid. Succesvolle vegan restaurants, zoals Liu Lin, openden de deuren. Veel uitbaters van eethuizen zijn bereid om te luisteren naar onze tips. Dit jaar hebben we met Vegan Brussels vooral restaurants in de Dansaertwijk begeleid om vegan gerechten te promoten. Nu hopen we dat uit te breiden naar andere wijken.”

Dat lijkt te lonen: elk jaar vallen Brusselse ondernemingen in de prijzen op de Belgian Vegan Awards, uitgereikt door BE Vegan. Zo won The Vegan Butcher uit Schaarbeek al de award voor Best Newcomer (2019), Best Product (2020) en Best Catering (2021). Volgens oprichter Benoit Van den Broeck vult The Vegan Butcher een leegte in: die van versbereide vegan gerechten, en gemarineerde en speciale vleesvervangers die je niet in de supermarkten vindt. “Ook onze catering voor bedrijven en particulieren is een succes,” zegt hij. “Onder onze klanten zitten mensen die minder vlees willen eten, maar het wel missen. Een vleesvervanger is dan een laagdrempelige manier om dierlijk vlees over te slaan en te kiezen voor plantaardig 'vlees'.”

Van junkfood tot een Michelinster

Culinair recensent van BRUZZ Michel Verlinden ziet een verbreding van het aanbod in de stad. “Toen veganisme opdook in Brussel, was het culinaire aanbod vooral gericht op junkfoodalternatieven,” vertelt hij. “Het oorspronkelijke doel leek wel om vleesgerechten te kopiëren door te werken met plantaardige vervangers voor dat vlees. Door de jaren heen is de veganistische scene in Brussel geëvolueerd naar een meer verfijnd en gevarieerd aanbod. Denk aan Verdō, dat de traditionele brasserie door een veganistische bril bekijkt, of Liu Lin, dat een meer verfijnde veganistische Aziatische keuken aanbiedt. Ook Brusselse chef-koks tillen het niveau van de veganistische keuken naar een hoger niveau. Nicolas Decloedt, chef-kok bij Humus x Hortense, bekroond met een groene Michelinster, belichaamt op een iconische manier die vernieuwing. Al loopt het niet altijd even goed. De recente sluiting van Le Botaniste in Elsene, van Le Pain Quotidien-oprichter Alain Coumont, toont aan dat het vegan verhaal ingewikkeld blijft.”

Toch zijn nog veel restaurants niet veganvriendelijk, zo merkte ook Eva Eysermans, die al elf jaar in Brussel woont en strikt plantaardig eet. “Er zijn fantastische zaken bijgekomen, zoals Lil Bao of Kitsune, en in supermarkten vind je meer vegan alternatieven,” zegt ze. “Maar in heel wat eethuizen staat geen enkel plantaardig gerecht op het menu of weet het personeel niet eens of wat op de kaart staat al dan niet vegan is.”

Zelfs al telt Brussel meer veganisten dan eender waar in België, binnen de hoofdstad zijn ze nog altijd in de minderheid. “Het past niet bij de traditionele Belgische keuken om puur plantaardig te eten,” merkt expat Cecilia Ann. “Sommige mensen trekken hun neus op voor veganisten en in traditionele restaurants voel ik me niet altijd zo welkom.” Vreemd genoeg lijkt daar de laatste jaren zelfs een politieke factor te zijn bijgekomen. “Polarisatie is vandaag een groot probleem, en dan vooral die tussen conservatieven en progressieven,” merkt Leenaert. “We zien dat sommige mensen zich afzetten tegen plantaardige voeding, omdat ze dat onder dezelfde paraplu plaatsen als woke of politieke correctheid.”

Hoe kan Brussel zich nog meer profileren als plantaardige hoofdstad? Leenaert: “Al jaren proberen we mensen te overtuigen met morele argumenten, maar het is een betere strategie om ervoor te zorgen dat er overal goedkope en lekkere veganistische opties voorhanden zijn. Vaak willen mensen niet luisteren naar de argumenten, omdat ze vlees niet kunnen missen. Als ze al in aanraking gekomen zijn met goede vegan alternatieven, zullen ze sneller de stap zetten om na te denken over de voordelen van een veganistisch eetpatroon.”

Ook Leus gelooft dat inspireren beter werkt dan verbieden. “Vaak zijn traditioneel geschoolde chefs moeilijk te overtuigen, door onwetendheid. Hetzelfde geldt voor andere mensen die zich afvragen hoe ze zonder boter of eieren kunnen koken. Het Vegan Street Festival laat hen op een positieve manier de veganistische alternatieven ontdekken. Dat lukt, want we spreken een breed publiek aan, van diehard vegans tot gezinnen, van mensen die geïnteresseerd zijn in duurzaamheid tot veganisten die vrienden of familie meebrengen, en ook toevallige voorbijgangers. Dat is nodig, want ik heb het gevoel dat het veganistische aanbod in Brussel de laatste jaren erg gegroeid is. Nu moeten we het publiek ervoor creëren.”

• Honger gekregen? Bekijk onze recensies en artikels over de veganistische keuken in Brussel.