Brusselse bouwmeester: 'Logisch om leegstaande kantoren om te vormen tot woningen'

Meer dan 300.000m² kantoorruimte in de Europese wijk in Brussel wordt de komende jaren herontwikkeld, waarvan 30 procent tot woningen en diensten. Een belangrijk project, vindt de Brusselse bouwmeester Kristiaan Borret.

Er komt een grote vastgoedoperatie in de Europese wijk. Maar liefst 21 bestaande gebouwen van de Europese instellingen worden overgemaakt aan de Belgische Staat en geruggensteund door het nieuw vastgoedfonds 'Cityforward'. De gebouwen worden daarna opnieuw op de markt gebracht voor renovatie en herontwikkeling. Dat gebeurt samen met het Brussels Gewest en de betrokken gemeenten.

In totaal gaat het om 300.000m², waarvan ongeveer een derde bestemd is voor woningen en diensten. De Brusselse bouwmeester Kristiaan Borret is alvast enthousiast over de kansen die het project opent.

Waarom vindt u het project zo belangrijk?

Kristiaan Borret: "Men probeert de Europese wijk al heel lang om te vormen tot een echte stadswijk. Nu is dat totaal niet het geval. Na de kantooruren is het er doods. Dat probleem is er ook op andere kantoorsites, maar daar zien we dat die herontwikkeling spontaan gebeurt. In gemeentes als Oudergem bijvoorbeeld, hebben eigenaars en ontwikkelaars al langer door dat ze op andere dingen dan kantoorruimte moeten inzetten. Ook in de Noordwijk zien we stukje bij beetje verandering, onder andere met de Proximustoren. De Europese wijk heeft de meeste sturing van buitenaf nodig. En daarom is de samenwerking tussen de federale en de Brusselse regering hier zo welkom."

Hoe lang is die trend in andere wijken al bezig?

Borret: "Vroeger werden kantoorgebouwen ook wel eens omgevormd, maar de laatste twee jaar zien we echt een versnelling. Dat heeft vooral te maken met de coronacrisis en het thuiswerken. Er is steeds minder kantoorruimte nodig en veel gebouwen komen daardoor leeg te staan. Anderzijds is de woningnood er nog altijd. Een logische stap is dus om meer woonruimte te creëren in die leegstaande kantoorgebouwen.

De afgelopen twee jaar zien we dat ook in de bouwaanvragen. Vier op de tien bouwaanvragen voor grote projecten met woningbouw zijn kantoorgebouwen die tot appartementen worden omgevormd. Bij de helft gaat het om hergebruik en renovatie. Bij de andere helft worden de oude gebouwen gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw."

Waarom wordt er niet elke keer voor hergebruik gekozen?

Borret: "Het is voor een stuk een mentaliteitsreden. Vroeger was het vanzelfsprekend om meteen te slopen en opnieuw te bouwen. Nu zitten we in een mental shift, waarbij we allen meer en meer inzien hoeveel weggegooide energie sloop betekent. Maar die shift heeft tijd nodig. Dus je kan dat nog niet in elk project afdwingen.

Een tweede reden is dat sommige gebouwen zich moeilijker lenen tot reconversie. Soms is het beton bijvoorbeeld in slechte staat. Of je wil van de reconversie gebruik maken om beter plaats te maken voor open ruimte. Het idee van reconversie mag dus niet dogmatisch worden. Het kan in bepaalde gevallen beter zijn om te slopen."

Zijn er al veel oude kantoren in Brussel omgebouwd tot woningen?

Borret: "Tot nu toe gaat het om nog niet zoveel gebouwen. Een goed voorbeeld is The Cosmopolitan, een oude polikliniek aan de Arduinkaai in Brussel-Stad. Er staan er wel een hele boel op de planning. In Sint-Lambrechts-Woluwe worden bijvoorbeeld drie kantoorgebouwen omgetoverd tot appartementen met veel begroening. Dat gebouw is, zoals de naam het verklapt, volledig bedekt met bomen en struiken. Zo rijkelijk als in Milaan zal het niet worden, maar het is wel interessant dat het hier ook de transformatie van een bestaand kantoorgebouw inspireert. Het project is van de Italiaanse architect Stefano Boeri die in Milaan de bekende woontorens Bosco Verticale ontwikkelde."

Dat zijn slechts enkele projecten. Hoe belangrijk is de reconversie van kantoorgebouwen in de toekomst van Brussel?

Borret: "Heel belangrijk. In een stad waar niet veel open terreinen zijn, is er ook geen andere keuze. Als we nieuwe woningen willen blijven aanbieden, is er geen alternatief. Daarnaast is het ook duurzamer dan nieuwbouw.

Bovendien levert reconversie soms woningen op met een speciaal karakter. Ze hebben bijvoorbeeld hogere plafonds dan standaard nieuwbouwappartementen. Ze kunnen ook tot creativiteit dwingen. Kantoorgebouwen zijn vaak heel diep, waardoor in het midden weinig licht komt. Die ruimte zou gebruikt kunnen worden als bergruimtes. Zo heb je een bergruimte op je eigen verdieping, in plaats van in de kelder. Architecten moeten slim en inventief zijn. Het gaat meer om hoe ze met een bestaand gebouw omgaan in plaats van hun signatuur achter te laten."