Buurt ten strijde tegen nieuwe Papenvest: ‘Je kan vandaag niet alles meer volbouwen’

Minder groen en zonlicht voor de buurtbewoners, gevaarlijkere straten, de creatie van een hitte-eiland en een verlies aan openbare ruimte. Enkele tientallen bewoners die op de site van de vijf blokken uitkijken, zijn niet te spreken over het project voor een nieuwe stadswijk voor de deur. “Desnoods trekken we naar de Raad van State.”

“Vandaag sta ik vaak in de keuken met de zon in mijn gezicht. We hebben we samen met een architect bekeken: in de toekomst zal er misschien nog zon binnenkomen op de allerlangste dag van het jaar, dat was even slikken. Want die nieuwe gebouwen komen tot helemaal aan de stoeprand."

Elke Van de Walle is bepaald niet vrolijk over de plannen voor de toekomstige Papenvestsite. Op de site waar vandaag vijf afgeleefde sociale woningsblokken uit de jaren 1960 staan, plant de Stad een nieuwe stadswijk. De oude blokken gaan tegen de grond, in de plaats komt een wat lager ensemble van verschillende hoogtes, die een groter deel van de grondoppervlakte op de site innemen. Vandaag tellen de blokken 310 woningen, in de toekomst moeten dat er 350 worden, waarvan 210 sociale huisvesting.

"In de toekomst krijg je hier een street canyon, met alle vuile lucht die daarbij komt kijken," weet de bewoonster. "Terwijl een studie van het Gewest vandaag nog aantoonde dat de Dansaertstraat vlakbij daar bijvoorbeeld onder lijdt.”

Dat het zonlicht verdwijnt vindt Van de Walle persoonlijk lastig, maar andere bezwaren wegen nog veel meer door, vindt de vrouw, die vandaag de juridische afdeling van een bedrijf leidt en een verleden heeft als advocate, gespecialiseerd in stedenbouw en milieurecht.

Samen met de bewoners van 12 recente middenklassewoningen die op de projectsite uitkijken – vaak Nederlandstaligen - stelde ze dan ook een lijvig dossier op met bezwaren, waar ze meteen ook nog eens advocaten bij betrok. Die bezwaren zijn ingediend tijdens het openbaar onderzoek, dat tot vandaag donderdag loopt.

Een fundamentele punt van kritiek betreft de verdichting van de site. De bebouwde oppervlakte neemt in de toekomst toe met liefst 60 procent. “Terwijl dit gebied vandaag al ingetekend staat als een zone waar te weinig publiek toegankelijk groen is,” zegt Van de Walle, die erop wijst dat het groeiende aantal bewoners ook openbare ruimte nodig heeft.

“De site is vandaag slecht aangelegd, maar er is wel ruimte en die wordt ook gebruikt,” weet de bewoonster. “Al onze kinderen hebben hier bijvoorbeeld leren fietsen. Eerst met driewielers, dan met loopfietsen. Een moderne stadsvisie creëert net open ruimte in het centrum, je kan vandaag niet meer zomaar alles volbouwen. In de huidige plannen bouwt men trouwens hoog waar er veel mensen aan de overkant wonen en laat men vaak ruimte waar er niemand woont. Dat hoort andersom.”

Dat er vandaag veel open ruimte en wat groen is op de site heeft nog een ander voordeel: op de kaart met koelte-eilanden van Leefmilieu Brussel is te zien hoe de vijf blokken een van de weinige plekken zijn binnen de Vijfhoek die niet donkerrood kleuren. “Nu kan hier lucht circuleren en krijgen we koelte van het kanaal,” analyseert Van de Walle. “Dat dreigen we te verliezen.”

Meer bouwen betekent ook minder groen, vrezen de buurtbewoners. “Op het plan staan wel wat bomen, maar die simulaties zijn soms misleidend. Ze staan bijvoorbeeld op een veel te smalle stoep, waar ze niet kunnen overleven. Andere waardevolle bomen zullen zogezegd verplaatst worden. Maar het is al zo vaak aangetoond dat die dan twee jaar later dood zijn. Dat bevestigt ook een boomexpert in ons netwerk.” De bezwaarschrijvers wijzen er ten slotte op een deel van het nieuwe groen komt in de binnentuinen van de gebouwen komt, waar de meeste buurtbewoners er niets aan hebben.

Levensgevaarlijk

Een laatste punt van kritiek gaat over de mobiliteit. Als de nieuwe gebouwen dichter naar de straat komen, verdwijnt de brede strook voor de blokken, die vandaag door voetgangers en fietsers wordt gebruikt. “Iedereen moet dan samen door die smalle straat die de Papenvest is, ook de duizenden leerlingen uit de scholen die hier vlakbij zijn. Het nieuwe project crëeert zo een levensgevaarlijke situatie.”

Buurman Sake Van Gils is er ondertussen komen bijstaan. Hij toont zich kritisch voor de geplande ondergrondse parking met 180 plaatsen. Het stadsbestuur kondigt ondertussen al aan dat die parking enkel als compensatie dient voor geschrapte plaatsen bovengronds. Maar de buurtbewoners blijven wantrouwig: “Dat schrappen is nog niet beslist.”

Coronacrisis

De buurtbewoners van Papenvest 98-114 staan niet alleen met hun protest tegen het nieuwe project. Ook stadsvereniging Inter-Environnement Bruxelles protesteerde al tegen de verdichting van de plek en tegen het verminderen van het aantal sociale woningen. En veel van de bezwaren die Van De Walle vermeldt, deelt ook gemeenteraadslid en Brussels parlementslid Marie Nagy, die aan andere zijde van het project woont, in de Hopstraat. Met name de verdichting vindt ze onzinnig op een moment dat de coronacrisis de nood aan meer openbare en groene ruimte aantoont.

Eerste schepen bevoegd voor klimaat Benoit Hellings (Ecolo) – ook al een buurtbewoner - wil wel reageren op de kritiek. “We hebben er als groenen gestreden voor een zo klein mogelijke parking, eerst zouden het 400 plaatsen worden. En de plekken die er wél bijkomen ondergronds zullen wel degelijk bovengronds verdwijnen.”

De toekomstige Papenvest werd volgens de eerste schepen wel degelijk groener. “Er zullen er bijvoorbeeld overal groendaken zijn. Het klopt ook niet dat de plek vandaag een natuurlijke plek is. Het grootste deel van de open ruimte is nu gewoon verhard. En vergeet ook niet dat de nieuwbouw volgens de passiefstandaard zal gebeuren. De energiefactuur van de toekomstige bewoners zal veel lager liggen.”

Burgemeester Philippe Close van zijn kant houdt het bij een algemene reactie. "De stad heeft zich geëngageerd om opnieuw sociale woningen te bouwen, en dat doen we. Armoede en onzekerheid zijn een probleem in Brussel, deze meerderheid heeft besloten om dat aan te pakken. Wij gaan natuurlijk luisteren naar de opmerkingen van de bewoners, maar we zijn trots dat we eindelijk een oplossing hebben gevonden voor een dossier dat al meer dan 20 jaar aansleepte."

Elke Van de Walle en haar buren zijn ondertussen niet van plan om zich met een kluitje in het riet te laten sturen. "Het project moet grondig bijgestuurd worden en dan hebben we het niet over alle gebouwen twee meter achteruit schuiven. Er zitten veel inhoudelijke, maar ook juridische fouten in het dossier. Desnoods trekken we naar de Raad van State. Die kan een eventuele vergunning vernietigen en dan moet de Stad wel een nieuw project voorstellen."