BIG CITY. Hoe werd de Anspachlaan de belangrijkste straat van het centrum?

Tien jaar geleden vond de eerste Picnic The Streets plaats. De wens van al wie toen voor de beurs ging zitten, was om van de centrale lanen weer het flaneergebied te maken dat het vroeger ooit was, voor de auto een groot deel van de ruimte inpalmde. Bewust kiezen voor een plek voor voetgangers is iets waar het stadsbestuur bijna twee eeuwen geleden ook voor koos.

De centrale lanen zijn gebouwd op de plek waar vroeger de Zenne stroomde. Brussel is ontstaan langs haar oevers. Dankzij de rivier kon de stad zich ontwikkelen, door haar functie als toegangsweg, watertoevoer en riolering. De benedenstad breidde zich langzamerhand uit langs het tracé van de rivier en haar bijriviertjes. Zo kronkelde ze vroeger door het centrum van de stad.

(Lees verder onder de foto)

Maar net omdat de stad zich verder uitbreidde, werd de druk op de rivier steeds groter. Bij hevige regen was het overstromingsgebied kleiner, waardoor de straten onderliepen. Bij droogte stroomde vuil in de rivier moeilijker weg, wat de stad erg onhygiënisch maakte. Na een zware overstroming in 1836 was de maat vol. Er moest een oplossing gevonden worden voor de rivier die door de stad stroomde.

Voor toenmalig burgemeester Jules Anspach was het ook meteen een mooie aanleiding om zijn plan door te drukken: hij wou het stadscentrum verfraaien, komaf maken met de kleine, dichtbevolkte steegjes en grote boulevards aanleggen met appartementsgebouwen. Op die manier wou hij een ander publiek van bewoners aanspreken en de rijkere Brusselaar naar het centrum zien te krijgen. De openbare werken die nodig waren om de Zenne in te tomen, zag hij als een kans om de stedenbouw van het centrum te herdenken.

Het stadsbestuur koos zo voor een ontwerp van Leon Suys. Zijn idee was om de Zenne recht te trekken en te laten stromen door twee ondergrondse kokers. Om dat mogelijk te maken moesten de woningen van heel wat centrumbewoners onteigend worden, om ze daarna tegen de grond te gooien. Het grootste deel van het middeleeuwse stadscentrum ging verloren.

(Lees verder onder de foto)

Boven op de kokers werden de brede centrale lanen gebouwd, naar het voorbeeld van Parijs. Hoewel het ook de bedoeling was dat welgestelde Brusselaars zich kwamen installeren op die boulevards, sloeg dat minder aan. Het voelde voor velen van hen waarschijnlijk toch als een stap terug om een huis met tuin in de bovenstad in te ruilen voor een appartement in de benedenstad. Maar de centrale lanen waren wel een ontmoetingsplek. Het was een flaneer­gebied met winkels, horecazaken, ontspanningsplekken en hotels.

Premetro

De centrale lanen waren niet alleen het vertrekpunt voor een ontspannende avond, ze waren ook het vertrekpunt om andere delen van Brussel te bereiken. Bijvoorbeeld met paard en kar, maar vooral ook met de tram. Er kwamen verschillende lijnen samen, die werden doorgetrokken naar verschillende delen van de stad. Op oude foto's is bijvoorbeeld te zien dat de eindhalte van een paar lijnen vlak voor de Beurs lag. Die tramsporen verdwenen beetje bij beetje om plek te maken voor het groeiende aantal auto's.

(Lees verder onder de foto)

Het was pas veel later, in de jaren 1970, dat de trams op dat tracé ondergronds begonnen te rijden. Die mogelijkheid ontstond toen beslist werd om de Zenne niet langer onder de Anspachlaan te laten stromen, maar wel onder de kleine Ring langs de Zuidlaan. De infrastructuur van de kokers faciliteerde het plan om een premetro aan te leggen onder de centrale lanen.

Zo werd de Anspachlaan zowel boven- als ondergronds een belangrijke verbindingsas. Wat ooit een flaneergebied was, was zo goed als helemaal verdwenen. Tot Picnic The Streets in 2012 de wens kracht bijzette om de Anspachlaan terug te geven aan de voetganger. Dat leidde tot de heropleving van de voetgangerszone vandaag.

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City

Welke vraag wil jij graag beantwoord zien?