Waar blijven de nieuwe wijken?

Deze Brusselse regering beloofde een stedenbouwkundige stroomversnelling, met sterkere structuren en tien nieuwe wijken om onder meer de bevolkingsgroei op te vangen. Wat is de stand van zaken op het einde van de rit? “We beseffen niet hoezeer het gewest een metamorfose ondergaat.”

Woensdag gaat het zogenaamde Richtplan van Aanleg (RPA) voor de site van het Weststation in openbaar onderzoek. Eerder was dit ook al het geval met het RPA voor Usquare, een nieuwe universiteitscampus in een voormalige rijkswachtkazerne. Eind deze maand volgt het RPA voor Mediapark, de herontwikkeling van de Reyerscampus. Wordt het dan toch wat met die nieuwe stadswijken die de regering beloofde in het meerderheidsakkoord?

Ter herinnering: tien nieuwe wijken moesten enerzijds tegemoet komen aan de vraag naar extra en vooral ook betaalbare woningen en voorzieningen voor een groeiende stadsbevolking. Daarnaast ging het ook om ontwikkelingspolen die de economische activiteit en de werkgelegenheid moesten aanwakkeren. Daarbij moest er aandacht zijn voor levenskwaliteit, verzorgde architectuur en een goede ontsluiting met het openbaar vervoer.

We overlopen de tien prioritaire wijken en hun stand van zaken:

De Kanaalzone met de sites Schaarbeek-Vorming en Thurn & Taxis

Dit is een uitgestrekte zone met uiteenlopende projecten in verschillende stadia van uitvoering. Voor de grootste site, die van Schaarbeek-Vorming, blijft de vooruitgang beperkt. Relatief nieuw is wel dat de onderhandelingen over de aankoop van het spoorterrein is toevertrouwd aan de gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Citydev. “Door de combinatie van woningen met economische activiteiten zoals de nieuwe Vroegmarkt past dit project bij de corebusiness van Citydev”, zegt minister-president Rudi Vervoort (PS) aan BRUZZ.

Dichter bij de stad kan niemand de bouwwoede langs het kanaal ontkennen, van Thurn & Taxis tot een eindje voorbij het Biestebroekdok in Anderlecht. In veel gevallen ligt het initiatief hier wel (mede) bij de privésector. De regering keurde vorige week wel nog een RPA goed voor de zone van de Ninoofsepoort. “Hier ging het er vooral om dat de verschillende projecten, zowel privé als publiek, goed op elkaar worden afgesteld”, klinkt het. Ondertussen bleek wel dat er mogelijk een probleem is met de heraanleg van het langverwachte park.

De Heizelvlakte en het Neo-project

Dit project werd de voorbije jaren overschaduwd door de plannen voor een nieuw voetbalstadion op Parking C. Terwijl dat definitief lijkt afgeserveerd, kreeg de eerste fase van het veelbesproken Neo-project, met onder meer een winkelcomplex, eind vorig jaar een stedenbouwkundig attest. Dat is een opstap naar een bouwvergunning. In de slipstream zou ook het congrescentrum van architect Jean Nouvel moeten volgen. Voor de opening wordt gemikt op 2023.

De pool Reyers

Het zogenaamde Mediapark is een van de meest concrete projecten, ook al omdat het voortbouwt op wat bestaat. “De buurt heeft een natuurlijke aantrekkingskracht op de mediasector”, aldus Vervoort. “Dat zien we nu opnieuw met de komst van (Franstalige nieuwszender, red.) LN24.”

In de loop van dit jaar verwacht Vervoort de vergunningen voor zowel de nieuwe gebouwen voor de VRT en de RTBF als Frame, een nieuw gebouw dat onder meer onderdak moet bieden aan BX1, Screen.Brussels, co-workingruimtes en een opleidingscentrum voor mediaberoepen.

Een RPA dat de lijnen uitzet voor de nieuwe wijk is in eerste lezing goedgekeurd door de regering en gaat eind deze maand in openbaar onderzoek. Ook de declassering van de E40 sluit hierbij aan. “Het debat ging enkel over de snelheid, maar het gaat ook om het hergebruiken van een stuk van de ruimte van de snelweg voor stedelijke functies”, zegt Vervoort.

Voor de voltooiing van de wijk met nieuwe groenzone van 8 hectare is het nog wachten tot 2030.

De Zuidwijk

De buurt van het Zuidstation blijft een bron van frustratie. Dat bleek vorig jaar nog toen een petitie van misnoegde buren in een mum van tijd duizenden handtekeningen verzamelde. Ondanks de eerdere plannen, is de vooruitgang hier beperkt. “Toch is een belangrijke knoop doorgehakt”, zegt Vervoort. “De NMBS heeft beslist om tegen 2023 een nieuwe zetel te bouwen langs de Fonsnylaan. Dat is goed nieuws en laat ons toe verder te werken volgens de filosofie van het richtschema van architect Djamel Klouche. Bedoeling is een 50 procent kantoren en 50 procent woningen te realiseren rond het station. We hopen nog voor het einde van de legislatuur een RPA goed te keuren.”

Anderzijds veegde de NMBS ook het idee om de immense ruimtes onder te sporen te activeren van tafel. Ook de kwestie van een eventuele tramtunnel onder de Fonsnylaan is beslecht: die komt er niet. Op korte termijn komt er een tijdelijk project in het voormalig postgebouw.

De site van het Weststation

Infrabel bouwt een compleet nieuw opleidingscentrum voor spoorberoepen. Daarnaast ziet het Gewest plaats voor 90.000 vierkante meter bebouwing. De helft daarvan residentieel, waarvan 360 publieke woningen. Daarnaast gaat het om kantoren en onder meer een middelbare school. Er zou ook een grote voorziening komen, mogelijk een containerpark, en een park. Langs de spoorlijn komt een promenade voor voetgangers en fietsers, een groene verbinding tussen de steenwegen naar Ninove en Gent.

Het RPA is eind januari goedgekeurd in eerste lezing en gaat woensdag in openbaar onderzoek. Daarnaast zijn er in het kader van wijk- en stadsvernieuwingscontracten plannen om de voetgangersbrug aan Beekkant te renoveren en een eerste stuk terrein een tijdelijke invulling te geven in samenspraak met bewoners. Struikelblok voor de verdere ontwikkeling blijft de discussie met de NMBS over de verkoop van de gronden. “Er is discussie over de prijs van de noodzakelijke sanering van de grond”, aldus Vervoort. “Zodra de aankoop rond is kan Leefmilieu Brussel beginnen met aanleg evolutief park.”

De site Josaphat

Nog een spoorterrein dat moet uitgroeien tot een nieuwe stadswijk met woningen, bedrijven en allerhande voorzieningen. Er zou plaats zijn voor maar liefst 1.600 woningen, waarvan 45 procent sociale. Het proces om een consortium aan te duiden voor de bouw loopt nog. “Het gaat om een concurrentiedialoog waarbij zes teams nog in de running zijn. In een volgende fase brengen we dat terug naar drie. De realisatie zal een proces van minstens tien jaar zijn.”

De pool Delta-Herrmann-Debroux

Het gaat hier zowel om de herontwikkeling van het voormalige spoorterrein aan Delta als de herdenking van de stadstoegang langs de E411. Dat eerste luik kreeg al deels vorm met de opening van het nieuwe Chirec-ziekenhuis. Straks volgt Bpost met een nieuw verdeelcentrum. Voor de stadstoegang hoopt de regering nog voor de verkiezingen te landen. “Het Herrmann-Debrouxviaduct heeft geen toekomst als stadstoegang”, stelt Vervoort. “De vraag is of we kiezen voor een afbraak, of voor een herbestemming als promenade bijvoorbeeld.”

De site van de Kazernes van Etterbeek en Elsene

Project Usquare staat momenteel het verst. Het gaat om de oude rijkswachtkazerne op de hoek van Kroonlaan en de Generaal Jacqueslaan. Die moet vervellen tot een nieuwe campus met kantoren en woningen voor studenten en onderzoekers. Daarnaast komt er ook horeca en andere voorzieningen. De site is vorig jaar aangekocht door het gewest en de regering keurde in december een RPA goed. Het openbaar onderzoek loopt al een tijdje. De realisatie zou nog dit jaar van start moeten gaan en moet zijn beslag krijgen in 2023.

De site van de gevangenissen van Sint-Gillis en Vorst

De herontwikkeling van deze verouderde gevangenissen wordt al langer bestudeerd, maar ligt momenteel op apegapen door de procedureslag rond de nieuwe gevangenis in Haren. Een adviseur van de Raad van State pleitte enkele maanden terug nog voor een schorsing van de vergunning. Er zouden alternatieven bestudeerd moeten worden omwille van de vochtigheid van het terrein en problemen met de mobiliteit. Vervoort steekt zijn onvrede over die gang van zaken niet onder stoelen of banken. “Dit is een dwaling van de Raad van State”, klonk het vorige week in het parlement. “Dat ondermijnt de slagkracht van administraties en de overheden. De Raad van State moet waken over de wettelijkheid van de beslissingen, maar stelt steeds vaker de beslissingen zelf in vraag.”

De Leopold III-laan en de NAVO-site

Het betreft hier twee aanpalende sites. Enerzijds de zone rond Bordet, waar het bestaande treinstation op termijn het gezelschap moet krijgen van een metrostation. Dat opent perspectieven voor een verdere verdichting met nieuwe woningen, maar ook kantoren. Een RPA zit in de pijplijn. Daarnaast moet de oude Navo-site herontwikkeld worden. Hier komt onder meer een nieuwe Europese school. “Ook de generale staf van Defensie wordt kleiner, dus herbekijken we de hele zone”, stelt Vervoort. “Dat doen we in overleg met Vlaanderen, want het terrein loopt door in Zaventem.”

Conclusie

Het bilan oogt wisselvallig, met projecten die snel concreet worden zoals Usquare en Mediapark, maar ook zones die in het slop zitten. Toch zijn de voorbije legislatuur belangrijke stappen gezet, meent de minister-president, vooral dan op vlak van de administratieve organisatie en procedures. Zo kwamen er nieuwe structuren zoals Perspective en een nieuwe tool, het Richtplan van Aanleg. “Dit nieuwe instrument laat ons toe om af te wijken van het Gewestelijk Bestemmingsplan zonder de geijkte procedure”, klinkt het. “Daarvoor moesten we eerst werk maken van een nieuw wetboek voor ruimtelijke ordening. Dat is niet niks.”

Wie op het terrein gaat, ziet ondertussen wel degelijk evoluties. “Kijk naar de investeringen op Thurn & Taxis, dat is enorm”, aldus nog Vervoort. “We beseffen te weinig in welke mate het gewest een metamorfose ondergaat. Stedenbouwkundige projecten vragen nu eenmaal tijd. In Evere hebben we bijvoorbeeld de nieuwe Astridwijk gekend. De beslissing werd genomen in 1989 en de afwerking volgde in 2004. We denken dat het niet vooruitgaat, maar de trein is vertrokken en een nieuwe wijk bouwen doe je niet van vandaag op morgen.”