Wonen in Brussel: 30 jaar ontoereikend beleid

Het Brussels Gewest faalt al dertig jaar in twee van de belangrijkste uitdagingen: het creëren van voldoende sociale woningen en het tegengaan van de stadsvlucht. Dat is de conclusie van twee onderzoekers, die er een boek over schreven. “De politiek moet met nieuwe recepten komen.”

Het tekort aan sociale woningen in Brussel is nijpend. Zo’n 70 procent van alle huurders heeft theoretisch gezien recht op een sociale woning, maar die woningen vormen maar 8 procent van het woningpark. Er staan dan ook meer families op de wachtlijst voor een sociale woning (48.804), dan er sociale woningen zijn (39.586, waarvan er 3.469 leeg staan). Dat staat te lezen in Le Soir.

De krapte is allang bekend, en het Gewest besliste in 2004 dan ook tot 11.000 sociale woningen extra. In realiteit heeft dat Gewest er op dertig jaar nog geen 4.000 bijgebouwd, of 130 nieuwe woningen per jaar. Een gebrek aan grondreserves en vertragingsmanoeuvres van buurtbewoners en gemeenten zorgen voor de beperkte groei. Tussen aankondiging en housewarming verstrijkt gemiddeld zeven jaar.

“Niks beweegt, het is heel zorgwekkend”, zegt onderzoekster Marie-Laurence De Keersmaecker (UCL) aan Le Soir. “Ik hoop dat de politiek niet opnieuw met mythische maatregelen komt. We hebben nood aan nieuwe oplossingen.”

Markt beter reguleren

Sommige oplossingen zijn al geschetst, zoals de huurtoelage. "Maar die is nog onvoldoende gekend en wordt enkel gebruikt door mensen die al lang op een wachtlijst voor een sociale woning staan”, zegt De Keersmaecker.

Een andere mogelijke oplossing is het rooster van referentiehuurprijzen bindend maken. “Ik sta mee aan de wieg van dat rooster, maar dat is toch eerder indicatief bedoeld”, zegt De Keersmaecker. Nochtans besliste bijvoorbeeld Berlijn vorige week nog een huurplafond in te voeren. Huurprijzen mogen er de komende vijf jaar niet stijgen.

De sociale verhuurkantoren dan. Die hebben op dit moment 5.534 woningen in hun portefeuille, 40 procent meer dan 3 jaar geleden. “Die woningen kunnen helpen, maar het Gewest heeft geen enkele garantie dat de woningen lang aan verlaagd tarief op de markt blijven", klinkt het.

De Keersmaecker en co-onderzoeker Pol Zimmer stellen zelf voor om eigenaars die aan redelijke prijzen verhuren, te belonen met een mildere onroerende voorheffing of met bepaalde premies. “Daarenboven moeten de kwaliteit van het aanbod aan sociale woningen omhoog, vooral op het gebied van energieprestaties.”

Exodus blijft duren

Een ander deel van het boek gaat over de stadsvlucht. Vijftig procent van de gezinnen die Brussel verlaat, geeft de woningprijs als reden. Dat vertaalde zich politiek in de bouw van middenklasse woningen en fiscale duwtjes in de rug, zoals de korting op de registratierechten.

“Maar het Gewest lijkt het doel niet bereikt te hebben”, stellen de auteurs. Op dertig jaar steeg het aantal Brusselaars in de drie laagste inkomensklassen met bijna 30 procent. Het aantal Brusselaars in de hoogste drie klassen, verminderde met 25 procent. Anders gezegd: dertig jaar geleden beschikte de modale Brusselaar nog over 102,3 procent van het Belgisch gemiddelde. Nu is dat nog 78,4 procent.

Over de fiscale maatregelen zoals de woonbonus en de korting op registratierechten die in de plaats is gekomen, zeggen de onderzoekers dat die sociaal onrechtvaardig zijn. “Die kortingen worden, net zoals renovatiepremies, vooral gebruikt door gezinnen met gemiddelde tot hoge inkomens. Het geld dat ze krijgen, komt echter van iedereen, ook van huurders. Het gaat zo niet naar de mensen die er het meest nood aan hebben.”

Een andere piste die in het vizier komt van het Gewest, is het toekennen van subsidies aan bouwpromotoren, om onder de marktprijs te verkopen. “’Maar die woningen keren op termijn terug op de privémarkt, waardoor het geen duurzaam effect heeft op de toegang tot de woningmarkt. Daarenboven versterkt het de ongelijkheid.”

Le logement à Bruxelles: entre héritage et perspectives, Marie-Laurence De Keersmaecker en Pol Zimmer, Presses UCL, 426 pagina's.