Annelies Verlinden na de aanslag: 'Vraag om ontslag leeft vooral bij de pers'

Politie en staatsveiligheid moeten meer informatie delen en er moet blijvend geïnvesteerd worden in preventie om radicalisering te voorkomen. Een week na de aanslag op Zweedse supporters leggen we minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) op de rooster. “Als jongeren op enkele maanden radicaliseren achter een scherm, is er iets mis in onze maatschappij.”

Annelies Verlinden heeft er een intens weekend opzitten. Vrijdagavond nam collega van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) ontslag. Zaterdag stond in het teken van een lange vergadering van het kernkabinet, waar werd beslist om het Brussels parket en de Brusselse federale gerechtelijke politie te versterken. Zondag liep de minister dan weer mee in de halve marathon van Antwerpen, kwestie van even “de mentale weerbaarheid te resetten.”

Na het vertrek van Van Quickenborne (Open VLD) wordt her en der ijverig gezocht naar de volgende kop die kan rollen. Maar Verlinden ziet niet in waarom dat de hare zou moeten zijn. “Die vraag leeft blijkbaar hard in de pers, maar veel minder elders. Ik wil verder bijdragen aan de veiligheid van dit land.”

De politie heeft in de zaak-Lassoued geen manifeste fouten gemaakt, zegt u. Maar iemand die jaren geleden in Tunesië de stempel 'geradicaliseerd' kreeg en hier ook al zeker één keer, die moeten de politiediensten toch kunnen opsporen?
Annelies Verlinden: Ik heb altijd met twee woorden gesproken en deel de info die ik op het moment heb. Zelfs als de politie geen aanwijsbare fouten heeft gemaakt, is er ruimte voor verbetering. Als dit drama mogelijk is, ondanks alle aandacht die na de aanslagen van 2016 naar veiligheid is gegaan, dan moeten we blijven zoeken. Politie en staatsveiligheid kunnen de info uit hun databanken bijvoorbeeld beter delen. Al moet je daar altijd de juiste afweging maken tussen privacy en veiligheid. Ook de communicatie tussen internationale diensten kan beter. Wij wisten bijvoorbeeld niet dat Abdesalem Lassoued in Zweden veroordeeld was. Veiligheid en defensie werden vaak als heel autonome thema’s binnen landen beschouwd, maar dat verandert langzaam.

Veel burgers zullen niet begrijpen dat die databanken van de veiligheidsdiensten niet communiceren.
Verlinden: Er wordt wel degelijk meer samengewerkt en er zijn platformen voor uitwisseling van informatie. In dit dossier (van Lassoued, red.) is ook een local task force bijeengekomen met vertegenwoordigers van verschillende diensten. Er is toen besloten dat staatsveiligheid een onderzoek zou voeren. Dat is ook gebeurd, maar bij mijn weten is daar niets bijzonders uitgekomen. Na het incident tussen Lassoued en een asielzoeker (waarbij Lassoued de bewoner van een asielcentrum in Arendonk online bedreigde, red.) gebeurde iets gelijkaardigs.

Kan u in de huidige omstandigheden wel nog verder als minister?
Verlinden: Ik wil bijdragen aan de veiligheid in dit land, dat is wat mij uit mijn slaap houdt. Er zijn een aantal redenen die aanleiding kunnen zijn voor ontslag: een aanwijsbare fout is er daar een van, zoals dat bij Justitie het geval was met het dossier van de dader dat is blijven liggen. Ook als je het gevoel hebt dat je functioneren een probleem is binnen de coalitie kan dat een aanleiding zijn, maar dat heb ik niet zo ervaren. Het leeft blijkbaar wel heel hard in de pers, alsof de eerste vraag na het ontslag van een minister moet zijn wie de volgende in de rij is. Ook van de veiligheidsdiensten heb ik niet het signaal gekregen dat ik in de weg sta om aan het veiligheidsbeleid te bouwen. Ik maak al die overwegingen en dat proces is niet af. Maar het belangrijkste lijkt me nu om te kijken hoe we over alle relevante bevoegdheden heen kunnen samenwerken om het leven van mensen veiliger te maken. We moeten ook zien dat we systemen hebben die blijven werken als iemand een individuele fout maakt. Mensen maken nu eenmaal fouten, dus heb je checks nodig.

Een AR-15, kalasjnikovs die geregeld opduiken, veel schietincidenten: loopt het vuurwapengeweld in Brussel niet uit de hand?
Verlinden: Ik heb dat ook gezien, we maken er dan ook een prioriteit van in het Nationaal Veiligheidsplan. De bevoegdheid om dat op te volgen is vooral naar de gerechtelijke arrondissementen gegaan. De wetgeving op zich zit bij justitie.

Maar de federale gerechtelijke politie in Brussel kaart wel al jaren aan dat ze niet genoeg middelen heeft om het groeiende bendegeweld met vuurwapens aan te pakken.
Verlinden: Ik heb van meer aanwervingen een prioriteit gemaakt, onder meer met de bijkomende middelen die ik voor de politie kreeg. Zaterdag hebben we daarbovenop nog eens beslist om meer mensen naar de federale gerechtelijke politie in Brussel te sturen, omdat die ook met terreurdossiers te maken krijgt. Daarnaast moet ook justitie natuurlijk genoeg mensen hebben om zaken te behandelen. En als je beslist aan te werven moet het ook nog eens realistisch zijn. Ik kan bij wijze van spreken aankondigen dat we tweeduizend mensen extra bij de federale gerechtelijke politie zetten, maar waar gaan we die vinden? Eens de beslissing over aanwerving is gevallen, duurt het ook nog wel even voor ze in dienst zijn en een opleiding krijgen.

In Zweden is het bendegeweld de voorbije jaren flink ontspoord. Vreest u niet dat we ook die weg inslaan?
Verlinden: Ik volg dat wel en heb ook goeie contacten met mijn Zweedse collega van Binnenlandse Zaken. Zweden wil lid worden van onze landencoalitie tegen de georganiseerde misdaad, waarin we met Nederland en Frankrijk het voortouw hebben genomen. Maar uiteraard baart die evolutie me zorgen, ook hier zijn bendes actief.

Het Vlaamse Vredesinstituut klaagt aan dat de wapenregistratie gebrekkig verloopt. Akkoord?
Verlinden: Dat zit bij de gerechtelijke arrondissementen. We hebben een systeem, maar in de nasleep van dit incident (de aanslag op Zweedse supporters, red.) zal dat nog wel aan bod komen. We houden ook goed in de gaten of er wapens uit Oekraïne naar hier komen. Op dit moment lijkt dat nog niet zo.

Datzelfde instituut vindt ook dat ons beleid te weinig onderzoekt waar in beslag genomen wapens vandaan komen.
Verlinden: In het kader van de Sky ECC-operaties gebeurt dat wel degelijk (de politie kraakte de beveiligingscode voor telefoons die beveiligd waren met dat protocol en kreeg zo een schat aan informatie, red.). Maar niet in elk individueel onderzoek kan je dat uitgebreid doen. In elk geval heb je er genoeg mensen voor nodig.

Het lijkt er nu wel weer op dat er eerst iets ergs moet gebeuren voor de politiek reageert.
Verlinden: U vraagt het aan de juiste persoon: ik pleit al jaren voor meer middelen voor politie en veiligheid. Ik wil daarbij de lange termijn voor ogen houden, want je ziet wel eens steekvlampolitiek. We moeten blijven werken op de fundamenten van ons veiligheidsapparaat. Je moet in dat verband eigenlijk ook punten uitdelen aan politici die tien jaar geleden het beleid uittekenden en de federale gerechtelijke politie hebben afgebouwd. Het duurt even voor je dat echt kan keren, al hebben we 310 miljoen euro extra voor de politie dit jaar.

Brussel heeft een complexe veiligheidsstructuur met zes politiezones, Brussel Preventie & Veiligheid, de minister-president en dan nog eens de verschillende diensten van de federale politie. U wou via een wetsvoorstel meer macht naar die minister-president, zei u vorig jaar.
Verlinden: Dat voorstel moet nog definitief besproken worden in de regering. Ik stel toch vast dat er steeds meer situaties zijn waarin eenheid van commando belangrijk is. Vandaar dat mijn partij ook voor een fusie van die politiezones is. Met een centrale aansturing door een aantal back-officediensten kan je net meer mensen vrijmaken op het terrein. Ik begrijp de persoonlijke overwegingen, dat er negentien burgemeesters zijn, enzovoorts. Maar we moeten verder gaan. Daarnaast vind ik het belangrijk dat we blijven investeren in preventie als het over veiligheid gaat. Je moet mensen individueel kunnen opvolgen, zorgen voor een maatschappelijk weefsel dat sterk genoeg is om radicalisering te voorkomen. Als jongeren in enkele maanden tijd geradicaliseerd kunnen raken vanachter hun computerscherm, is er iets mis. Dan zijn er te veel rafelranden in onze maatschappij die toelaten dat jongeren de link met de maatschappij verliezen.

De aanslag aan Sainctelette werd gepleegd door een man zonder papieren. Veel politieke partijen focusten vervolgens op thema’s als terugkeerbeleid en woonstbetredingen bij asielzoekers. Dreigt dat niet vooral extreemrechts in de kaart te spelen?
Verlinden: ik heb dat ook vastgesteld, die focus op aanklampend terugkeerbeleid. Zelf heb ik geprobeerd om genuanceerd te communiceren over mijn eigen bevoegdheden. Als ik het daarnet over het belang van preventie had, is het ook omdat het te vaak over bepaalde andere aspecten is gegaan. Ik ben niet de softie die alles met preventie wil oplossen. Maar het blijft wel een belangrijk luik.