Een op de vijf armoedeverenigingen die hulp krijgen van voedselbank is actief in Brussel

Er zijn steeds meer mensen in nood die een beroep moeten doen op de voedselbanken, onder meer als gevolg van de coronacrisis en de stijgende energieprijzen. Maar door die stijgende vraag en het dalende aantal schenkingen van overschotten, vrezen de voedselbanken voor een tekort aan voedsel. Dat blijkt donderdag uit de voorstelling van de jaarresultaten van de Belgische Federatie van Voedselbanken (BFVB). Trouwens, een vijfde van de armoedeverenigingen die hulp ontvangen van de voedselbanken is actief in Brussel.

Vorig jaar deden elke maand gemiddeld 177.238 mensen in nood een beroep op de voedselbanken, een stijging van 1 procent ten opzichte van 2020. "Deze toename van 1 procent lijkt miniem, maar op het terrein komt dit wel neer op een toename van bijna 2.000 begunstigden per maand," benadrukt de federatie. Dat de stijgende tendens zich vooral voordeed vanaf september, op een moment dat de economie na het dieptepunt van de coronacrisis weer aanwakkerde, zien de voedselbanken als een belangrijk en verontrustend signaal voor de toekomst.

Alles samen werd in 2021 zo'n 22.229 ton voedsel verdeeld, vergelijkbaar met het jaar voordien. Dat is goed voor ongeveer 45 miljoen maaltijden aan mensen in nood of omgerekend vijf maaltijden per hoofd en per week, legt BFVB-voorzitter Piet Vanthemsche uit. Fruit en groenten (28 procent) maken het grootste deel uit van de ingezamelde producten, gevolgd door melk en zuivelproducten (23 procent), graanproducten (15 procent) en vis en vlees (10 procent).

Minder schenkingen

Tegenover de stijgende nood aan voedselhulp staat dat het aantal schenkingen van overschotten uit de voedingsindustrie met 11 procent daalde ten opzichte van 2020. Volgens de voedselbanken is dat mogelijk een gevolg van een sterk aantrekkende productie, gecombineerd met lagere voorraden in de voedingsindustrie, en van commerciële initiatieven voor het opkopen van voedseloverschotten. De federatie ontving daarnaast ook 20 procent minder goederen via het Europees Fonds voor Hulp aan de Meest Behoeftigen (FEAD).

Ook Brusselse vzw's die bezig zijn met armoedebestrijding, voelen de daling van het aantal schenkingen. Eén van die verenigingen is Tabita VZW in Laken, opgericht door Jeannine, nu 26 jaar geleden. "We moeten veel verder zoeken," zegt Jeannine. "We moeten ons fruit halen in Asse en ons vlees in Sint-Truiden. De hele week moeten we echt meer inspanningen doen om alles bijeen te krijgen."

De gedaalde aanvoer aan de voedselbanken kon worden gecompenseerd door het extra aankopen van 2.039 ton voedsel, maar liefst 9 procent van het totaal uitgedeelde volume aan goederen. "Zonder deze aankopen was er een structureel tekort aan voedsel," constateren de voedselbanken.

Voedsel of verwarming

Door de exuberante stijging van de energieprijzen die sinds half 2021 voor iedereen voelbaar is en de verwachte prijsstijging van levensmiddelen vrezen de voedselbanken dat vele mensen in nood dit jaar zullen moeten kiezen tussen voeding of verwarming. "Dit is een keuze die niemand ooit zou moeten mogen maken, zeker niet in een 'welvarend' land als België. Wij zijn bezorgd voor wat er in 2022 op ons afkomt," zegt Vanthemsche.

Om schrijnende toestanden zo veel mogelijk te voorkomen, vragen de voedselbanken aan de beleidsmakers om extra geld voor de aankoop van voedsel. Dat is bijvoorbeeld nodig om de dalende Europese steun te compenseren, zeggen ze, verwijzend naar het feit dat vanaf 2024 de middelen in het kader van het Europees Fonds voor Hulp aan de Meest Behoeftigen met ongeveer 30 procent afnemen.

Ook pleiten ze voor bijkomende fiscale gunstmaatregelen die voedingsbedrijven en retailers moeten aanmoedigen om voedingsmiddelen te schenken. In ons land kunnen bedrijven die voedingswaren schenken de btw hierop recupereren, maar die maatregel blijkt volgens de federatie niet stimulerend genoeg te werken. Ze ziet vooral heil in een regeling zoals in Frankrijk, waar de netto boekwaarde van de geschonken levensmiddelen in mindering kan worden gebracht. "Een belastingvermindering naar het Franse model zou voor de Belgische Federatie van Voedselbanken écht het verschil kunnen maken," besluit de voorzitter van de federatie.