Burgerwetenschappers steken AfricaMuseum handje toe: 'Het lijkt soms op detectivewerk'

Wetenschappelijke instellingen betrekken burgers steeds sterker bij hun onderzoek, denk maar aan het Curieuzenair-project bijvoorbeeld. Ook het AfricaMuseum doet almaar vaker beroep op burgerwetenschappers en stelt binnenkort zelfs een citizen science coördinator aan. “Het is een beetje alsof je zelf op ontdekkingsreis gaat.”

Myriam Engelen (59) uit Hasselt werd een actieve burgerwetenschapper enkele jaren geleden, toen ze thuis zat met een gebroken voet. “Naast mijn jobs aan de UCLL hogeschool en in het volwassenenonderwijs, ben ik gewoonlijk constant druk in de weer met vrijwilligerswerk bij onder meer het Rode Kruis en met allerhande andere activiteiten, maar toen moest ik op zoek naar een alternatief om bezig te blijven,” zegt ze. “Als bioloog van opleiding, zijn de burgerwetenschapsprojecten van de Plantentuin van Meise en het AfricaMuseum ideaal voor mij.”

Engelen werkte voor het AfricaMuseum mee aan twee recente projecten, die de libellencollectie en de collectie vlinders en motten van het museum toegankelijker maken voor zowel wetenschappers als het brede publiek. Het werk bestond uit het transcriberen van originele etiketten op de specimens van de collecties, om de digitale databanken te verrijken. Deze etiketten vertellen bijvoorbeeld waar, wanneer en door wie het specimen werd verzameld. Engelen staat ook klaar voor een nieuw, gelijkaardig project, om de vogelcollectieregisters van het museum beter te ontsluiten.

“Voor veel mensen zal dit heel saai werk lijken, maar door bijvoorbeeld observaties te bestuderen die iemand eind 19e eeuw deed in Afrika, voelt het alsof je zelf een beetje op ontdekkingsreis bent. Soms lijkt het ook wat op detectivewerk, wanneer je bepaalde zaken moet ontcijferen.” Al mag het werk voor Engelen ook niet teveel tijd en concentratie vragen. “Ik vind dit ideaal werk om de alledaagse stress achter me te laten en het verstand op nul te zetten, net zoals kantklossen dat vroeger was voor mij, bijna als een dagelijks mediteermoment.”

Hoewel burgerwetenschappers hun bijdrages veelal alleen achter hun computer thuis leveren, werken ze ook veel samen. “Als je bijvoorbeeld vast zit met iets, kan je altijd andere burgerwetenschappers om hulp vragen in een online forum. Je maakt zo deel uit van een gemeenschap.”

'Bespaart heel veel tijd'

Om die gemeenschap van burgerwetenschappers verder uit te bouwen, rekent het AfricaMuseum vanaf september op een citizen science coördinator. Deze expert zal halftijds werken voor het AfricaMuseum en halftijds voor het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen.

“De bijdrages van burgerwetenschappers besparen ons enorm veel tijd,” zegt projectcoördinator Larissa Smirnova van het AfricaMuseum. “Ons eerste project, rond de libellencollectie, was bijvoorbeeld al in een week afgerond, veel sneller dan voorzien.”

“Maar het betrekken van burgers maakt ook deel uit van onze educatieve rol. We laten stilaan de elitaire vorm van wetenschap terug achter ons en evolueren meer in de richting van een open wetenschapsbeleid. Zo kunnen we mensen ook gemakkelijker bewust maken van het belang van de natuur en van biodiversiteit in het bijzonder.”

Verbanden

Smirnova schetst het wetenschappelijke belang van het monnikenwerk van de vrijwilligers in bijvoorbeeld het project rond de vlinder- en motten collectie. “We proberen echt digitale tweelingen te maken van onze exemplaren, zodat deze fragiele specimens minder fysiek bovengehaald hoeven te worden, alle info erover beter bewaard blijft en ook beschermd wordt tegen eventuele rampen zoals een brand.”

‘Door een uitgebreider digitaal overzicht van de gegevens rond de vondsten van deze insecten, kunnen wetenschappers van over de hele wereld bovendien gemakkelijker verbanden leggen met andere factoren in de omgeving. Zo kun je bijvoorbeeld beter de link leggen met het toenmalige klimaat en de flora in de regio waar ze zijn gevonden. Op die manier krijg je inzicht in de veranderingen doorheen de tijd in bepaalde gebieden, bijvoorbeeld rond biodiversiteit en klimaatverandering.”

Alle info over de burgerwetenschapsprojecten van het AfricaMuseum vind je hier.