Ingenieur Jan Haemers: 'Wij krijgen Agent Orange uit de Vietnamese bodem'

Jan Haemers gooit dezer dagen hoge ogen in Vietnam. De Brusselse ingenieur overtuigde de regering daar dat hij met zijn techniek van bodemsanering alle resten van Agent Orange uit de grond kan halen. Agent Orange is het giftige ontbladeringsmiddel dat de Amerikanen loosden tijdens de Vietnamoorlog.

Haemers (55) woont in een negentiende-eeuws hoekhuis met een opvallend torentje vlak bij het Poelaertplein. Vanuit het torenkamertje, zijn thuiskantoor, kijkt hij recht op het Justitiepaleis en het reuzenrad.
“Dit is buurt waar ik opgroeide,” zegt hij. Zijn ouders runden de pralinewinkel Corné op de Guldenvlieslaan en daar woonde het gezin ook. “Het was een brede laan met aan weerszijden veel cafés. De chique winkels van nu waren er nog niet.”

Hij ging vlakbij naar school en het Justitiepaleis was zijn speelterrein. “Het gerechtsgebouw was gewoon open, we speelden er voetbal en verstoppertje.” Zijn eerste sigaretten rookte hij in het Egmontpark.
Na de humaniora studeerde hij voor mijnbouwingenieur aan de ULB en deed er nog een studie geologie en management bovenop. Daarna begon hij aan een lange carrière in de bodemsanering, waarbij hij zich toelegde op thermische reiniging . “Alleen via thermische sanering krijg je grond die zwaar vervuild is door stookolie of chemische stoffen echt schoon,” legt hij uit. “Je verwarmt de grond tot 300 of 400 graden, zodat de verontreiniging verdampt. Vervolgens wordt het giftige gas uit de bodem gezogen en verwerkt of verbrand op een temperatuur boven de duizend graden. Dat blijft er geen molecule over.”
Haemers werkte eerst een tijdje bij Tractebel, waar de thermische sanering gebeurde door de grond af te graven, die te vervoeren naar een gigantische trommeloven voor de reiniging en de grond vervolgens met vrachtwagens terug te brengen. “Het was een dure methode, die veel energie kostte.”

Haemers vond dat het efficiënter kon en richtte eind jaren negentig zijn eigen bedrijfje op, waarmee hij op zoek ging naar een technologie om de grond te verwarmen zonder dat die eerst uitgegraven moest worden. Met trial-and-error ontwikkelde hij een systeem met buizen in de grond, die met individuele branders verwarmd worden. “De ultieme test gebeurde in 2010 in een gebouw aan de Louizalaan dat eigenaar Bayer moeilijk verkocht kreeg omdat de bodem vervuild was door een lekkende stookolietank. We zouden alleen betaald worden als we de grond schoon kregen. Dat lukte.”
Vanaf toen ging het snel. Haemers Technologies kreeg wereldwijd opdrachten. “Er zijn ook maar weinig bedrijven in de wereld die dit kunnen.” Zo leverde de onderneming, gevestigd aan het kanaal in Neder-over-Heembeek, de technologie voor de sanering van de grond onder de site van de recente Winterspelen in Peking.

Nu hoopt Haemers mee te kunnen werken aan de opruiming van Agent Orange in de Vietnamese bodem. Tijdens de Vietnamoorlog, in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw, loosden de Amerikanen het chemische ontbladeringsmiddel boven bossen en akkers, zodat bomen en struiken hun bladeren verloren en de tegenstander geen schuilplaatsen meer had. “De niet-afbreekbare, giftige dioxines drongen in de grond en het water,” zegt Haemers. “Dat heeft dramatische gevolgen tot vandaag. Er worden nog steeds ernstig misvormde kinderen geboren.”

De Vietnamese overheid zette een saneringsoperatie op voor een dertigtal zwaar verontreinigde gebieden. Haemers Technologies bood zijn diensten aan en mocht testen uitvoeren. “Zopas hebben wij kunnen bewijzen dat we de bodem met onze technologie volledig schoon krijgen, zonder dat er afval overblijft en zonder dat het dioxinegehalte in de lucht stijgt,” zegt Haemers. “De Vietnamese regering is helemaal overtuigd, nu nog de Amerikanen. Zij betalen de hele operatie bij wijze van ontwikkelingshulp en zien de opdracht natuurlijk het liefst naar een Amerikaans bedrijf gaan.”

Thuishaven

Ondertussen blijft Haemers ook in Brussel actief. “Hier werken we vaak onder gebouwen, we reinigen de bodem na een lek in een mazouttank. Binnenkort gaan we aan de slag in de kelder van het gemeentehuis van Ukkel.”

Brussel is altijd zijn thuishaven gebleven. Hij voelt zich goed in deze stad waar je alles te voet of met de fiets kan doen. Zijn auto deed hij ruim tien jaar geleden al weg. “Het is klein, maar toch internationaal. Brussel heeft het cultuurleven van Parijs en Londen, en het comfort en de ruimte van een provinciestad.”

Wel ergert hij zich aan het groot aantal verontreinigde gronden in het gewest. “Schaarbeek-Vorming is één voorbeeld, maar er zijn duizenden vervuilde terreinen in Brussel. Voorlopig worden ze niet gesaneerd, terwijl dat perfect mogelijk is. Intussen verslechtert de kwaliteit van het grondwater en knabbelen we aan landbouwgrond en natuur.”