Onderzoek naar luchtkwaliteit in Brussel: 'Oproep om fiets te nemen, is niet genoeg'

Een jaar lang hebben Brusselaars de kwaliteit van de lucht in hun omgeving gemeten. De resultaten waren voor de deelnemers onthutsend. Toch kan niet iedereen zomaar de dagelijkse routine veranderen om aan slechte luchtkwaliteit te ontsnappen, concludeert VUB-onderzoeker Nicola Da Schio. Het is daarom belangrijk dat dit probleem in Brussel op politiek niveau wordt aangepakt. "Burgers oproepen de fiets te nemen, is niet genoeg."

In 2019 selecteerde Nicola Da Schio, onderzoeker aan het VUB-Cosmopolis Centre for Urban Research zeven inwoners van Brussel om hun blootstelling aan PM2,5 te bestuderen. Dat is een vorm van fijnstof waarvan de deeltjes kleiner zijn dan 2,5 micrometer. Fijnstof wordt in verband gebracht met longaandoeningen, hart- en vaatziektes en verslechterde hersenfuncties.

De geselecteerde Brusselaars droegen gedurende een jaar regelmatig speciale meetsensoren die verbonden waren met hun telefoon. Zo maten ze de blootstelling aan fijnstof tijdens hun dagelijkse routine: onderweg, thuis of op het werk of opleiding.

Vervuiling voor iedereen anders

Een alleenstaande man die ’s avonds uitgaat, stelt zich bloot aan een andere vervuiling dan een familie die elke dag op hetzelfde tijdstip naar school gaat. Ook de plek waar iemand werkt, is van belang. Door mee te doen aan het project kwam Katia er bijvoorbeeld achter dat de luchtkwaliteit bij haar thuis, als de deuren dicht zijn, van erg slechte kwaliteit is.

“Ik woon aan een druk kruispunt en schrok enorm toen ik zag dat het bij mij thuis, als de ramen dicht zijn, rood kleurde. Vroeger werkte ik vaak thuis, maar toen ik erachter kwam dat ik die vuile lucht thuis inademde, ging ik vaker naar een coworkingruimte. Daar is de lucht veel gezonder.”

Door burgers zelf te laten meten, ontstaat een breder inzicht in luchtvervuiling, zegt Da Schio. De sociologische dimensie van het onderzoek is nodig om te zien hoe vervuiling ons leven binnenkomt. Het laat niet alleen het waar en wanneer er luchtvervuiling plaatsvindt zien, maar ook waarom mensen zich er bloot aan stellen. “Katia woont bijvoorbeeld in een vervuilde wijk, maar ze zal daar niet snel verhuizen omdat er ook andere elementen meespelen,” zegt Da Schio. “Ze woont in buurt die ze al kent, en dichtbij vrienden.”

Ook Lorenzo deed een jaar lang metingen voor het project. Hij schrok ervan hoe slecht de luchtkwaliteit was als hij met de fiets over de Generaal Jacqueslaan in Elsene de kinderen naar de crèche bracht. Ook was de luchtkwaliteit slechter dan hij dacht als hij de open haard gebruikte. In de auto was de luchtkwaliteit bijzonder slecht als hij aan het roken was. Daar stopte hij dan ook mee.

Zoals in Parijs

Maar niet alle burgers kunnen hun gedrag zomaar aanpassen, benadrukt Da Schio. Zijn onderzoek toont aan hoe complex het voor mensen is hun blootstelling aan luchtvervuiling te beperken. Ook voor mensen die zich bovengemiddeld bewust zijn van het probleem, blijkt luchtvervuiling slechts één van de vele elementen te zijn waarmee ze in hun dagelijks leven rekening houden.

"Luchtvervuiling is een collectief probleem dat collectief moet worden aangepakt," zegt Da Schio dan ook. Burgers aanmoedigen op de fiets te stappen, is volgens hem niet genoeg. "Er moet worden nagedacht over energiezuinige gebouwen. En er zijn infrastructurele maatregelen nodig." Hij verwijst naar de Rue de Rivoli in Parijs, die onder burgemeester Anne Hidalgo veranderde in een snelweg voor fietsers, skaters en steppers. "Als je dit zou doen op de Louizalaan of de Charleroisesteenweg, zou hetzelfde gebeuren," voorspelt Da Schio.

Het onderzoek van Da Schio kadert in het bredere project ‘AirCasting Brussels’, een onderzoeksproject van Cosmopolis, BRAL en verschillende burgercollectieven. De komende maanden volgt nog een nieuwe wetenschappelijke publicatie over het onderzoek naar luchtkwaliteit.