Broedgebied van de nachtegaal in Brussel bedreigd

In het dichte struikgewas van de Mijlemeers zingt de mooiste zanger van het vogelrijk: de nachtegaal. Maar bouwplannen op de site bedreigen de belangrijkste broedplaats van de soort in Brussel.

Er is de voorbije weken best wat inkt gevloeid over de bouwplannen vlak naast de Mijlemeers in Anderlecht: de mogelijke komst van een flatgebouw en zeventien parkeerplaatsen bedreigt namelijk de hoge biodiversiteit in het natuurgebied. Er leeft onder meer een kolonie roeken en patrijzen gedijen in de grasvlaktes.

Onder de gevederde bewoners bevindt zich ook de vocalist bij uitstek: de nachtegaal. Sterker nog, volgens de voorlopige resultaten van de Brusselse Vogelatlas is de Mijlemeers momenteel de enige plek in Brussel waar de iconische vogel nog met zekerheid broedt – al worden er nog enkele andere locaties onderzocht.

De aanwezigheid van de nachtegaal is een gegeven waar Bernadette Stallaert, bestuurster bij natuurvereniging CCN Vogelzang CBN, spontaan blij van wordt. “Het is zo'n mythische vogel die vaak opduikt in sprookjesachtige verhalen, zoals in De Chinese nachtegaal (van Hans Christian Andersen, red.),” zegt ze. “Hij valt in realiteit moeilijk te zien, omdat hij een discreet verenkleed heeft en zich goed verstopt, maar je hoort hem wel wanneer hij hier is in de lente en zomer.”

Of zijn klanken echt mensen kunnen genezen – zoals in De Chinese nachtegaal – valt te betwijfelen, maar de vogels doen wonderen voor het humeur. Zijn zang is melodisch en gevarieerd, met een mix van fluitende tonen, trillers en crescendo's. Met zijn muzikale virtuositeit hoopt het mannetje een partner aan te trekken en zijn territorium te verdedigen.

In de Mijlemeers vond de vogel volgens Stallaert een geschikt territorium in de verwilderde vroegere boomgaarden. “Met landschapselementen die ideaal zijn: dicht struikgewas, kreupelhout, brandnetels, braamstruiken, hagen … En plekken waar geen wandelaars komen en die beperkt beheerd worden. Cruciale omstandigheden voor soorten zoals de nachtegaal – en ook de patrijzen – die laag bij de grond nestelen en hun voedsel zoeken.”

Een leefomgeving op zijn maat wordt zeldzamer en de populatie nachtegalen daalde daarom fors in de loop van de twintigste eeuw op veel plaatsen in Europa. In Vlaanderen halveerde de broedpopulatie tussen de jaren 1970 en 2002 en ook de laatste decennia ging het aantal paren achteruit.

Ook in Anderlecht is de toekomst van de zangvogel door de bouwplannen niet langer gegarandeerd, stelt Stallaert. “Door te knabbelen aan het gebied, zou de habitat van veel soorten verkleinen en hun wisselwerking aantasten. Dat leidt tot een neerwaartse spiraal, met mogelijk een impact op de nachtegalen.”

Hoopgevend voor natuurverenigingen is dat de overlegcommissie van de gemeente Anderlecht en het Gewest onlangs een negatief advies uitbrachten voor het bouwproject. “Het was frappant dat de overlegcommissie benadrukte dat de impact op de biodiversiteit in de Mijlemeers onvoldoende was onderzocht,” zegt Stallaert. “Het is de eerste keer dat ik zelf meemaak dat expliciet de biologische waarde als belangrijk argument wordt erkend. Hopelijk gebeurt dat vanaf nu systematisch.”

Het advies van de commissie is echter niet bindend, uiteindelijk beslist het Gewest. Mogelijk valt de beslissing nog voor het einde van dit jaar.