De ruwe berk: pionier van het bos is ook een pollenproducent

Het berkenpollenseizoen is dit jaar twee weken vroeger dan normaal begonnen. Dat is geen prettig nieuws voor heel wat Belgen wat die kampen met een allergie voor het stuifmeel van die bomen.

Meestal start het berkenpollenseizoen eind maart of begin april, maar dit jaar begon het gesnotter van een op de tien Belgen met berkenpollenallergie al twee weken vroeger. En, erger nog, door de klimaatopwarming duurt het seizoen dikwijls langer dan vroeger. “Berken kunnen heel veel stuifmeel uitstoten, al varieert dat jaar per jaar en boom per boom,” zegt Astha Tiwari, wetenschappelijk medewerker van Sciensano, met de nodige zin voor nuance. “Cruciaal zijn de kruisreacties met allergenen van andere bomen die al eerder bloeien, zoals de hazelaar en de els, wat symptomen verergert bij allergiepatiënten.”

Het seizoen duurt dus langer, maar de opwarming draagt ook bij tot een hogere productie van pollen en een grotere verspreiding in de lucht. Voor stadsbewoners zoals Brusselaars kan de combinatie van pollen met luchtvervuiling bovendien extra op het (immuun)systeem werken. “Aan de kust ben je gewoonlijk veel beter af, omdat er minder vegetatie is en omdat zeewind helpt om pollen in de lucht te vermijden.”

Sciensano is bezig met een onderzoek naar de impact van stikstof op personen met een pollenallergie. “We willen onder meer nagaan of de hoeveelheid stikstof in de lucht leidt tot een verhoogde productie van pollen, of net omgekeerd,” legt Tiwari uit. Mensen met een allergie kunnen via de site van Sciensano een vragenlijst invullen.

Dat het geen goed idee is om in deze tijd in een bos vol berken te wandelen als je erg gevoelig bent voor berkenpollen is logisch, maar groene ruimten mijden, is zeker niet nodig. Dat blijkt ook recent onderzoek van de KU Leuven. “Sluit jezelf niet op. In parken of bossen kan het helpen om een zonnebril te dragen, als je tenminste al geen gewone bril draagt. Maar het belangrijkste is om bij je dokter de nodige geneesmiddelen te vragen.”

Berken staan in Brussel alvast in de vele groene zones die worden beheerd door Leefmilieu Brussel, zoals het Woluwepark en het Elisabethpark, waar op dit moment zo’n 42.500 bomen zijn geïnventariseerd. “Zo’n 1.450 bomen daarvan zijn berken, of 3,4 procent,” zegt Grégory Reinbold van de afdeling Bomenerfgoedbeheer van Leefmilieu Brussel. “Je vindt ze in meer dan 60 procent van onze parken. Maar ze zijn vooral in grote aantallen aanwezig in jonge parken, zoals het Keyenbemptpark in Ukkel en veel minder in oudere parken zoals het Jubelpark.”

Dat komt omdat berken echte pioniers zijn, die plekken als eerste koloniseren, maar dan ook relatief snel plaats ruimen. “Op braakliggende terreinen, zoals oude sites van zand- en kleiwinning uit de jaren 1970, groeien zij als een van de eersten en zorgen zo voor de nodige schaduw en bodemvochtigheid voor andere soorten, zoals de esdoorn. Denk ook aan de Josaphat-friche of aan een open plek in het Zoniënwoud als een storm enkele bomen heeft omgewaaid. Als andere bomen hen daarna inhalen en boven hen uit groeien, krijgen ze het lastig, omdat ze veel zonlicht nodig hebben. Ze kunnen 120 jaar oud worden, maar de meeste in Brussel bereiken maar de helft van die leeftijd.”

Hij mag dan zijn status als allergieverwekker tegen hebben, Reinbold ziet redenen om de berk niet met de nek aan te kijken. Hij focust daarbij op de ruwe berk, de meest voorkomende berksoort in Brussel. “De bomen kunnen ons bijstaan in tijden van klimaatopwarming, want de ruwe berk kan goed tegen droogte. Door veel fauna en flora te beschutten, zullen ze helpen om de biodiversiteit op peil te houden. Ze groeien snel en hun gevallen bladeren breken gemakkelijk af, waardoor ze de kwaliteit van de bodem verrijken. Het is ook fijn om een berk in de tuin te hebben, want het is een mooie boom met zijn witte stam, die met zijn dunne gebladerte veel licht doorlaat.”

Wie de vragenlijst wil invullen, kan hier terecht op de website van Sciensano.