Opvangcrisis: 'Wanhoop groeit onder hulpverleners die asielzoekers bijstaan'

De ngo-medewerkers, burgers en vele vrijwilligers die wekenlang al dakloze asielzoekers in Brussel helpen, zitten stilaan op hun tandvlees. 'Sommigen barsten in tranen uit. De overheid moet dringend haar verantwoordelijkheid nemen', klonk het vandaag op Winterellende, een alternatieve kerstmarkt aan de Financietoren.

‘Winterellende’ – een parodie op de kerstmarkt Winterpret die het centrum van Brussel inpalmt – vond plaats voor de kabinetten van vicepremiers Vincent Van Quickenborne (Open Vld), Petra De Sutter (Groen) en Georges Gilkinet (Ecolo).

Asielzoekers namen tijdens de bijeenkomst voedsel en warme kledij in ontvangst, en een aantal advocaten en medewerkers namen het woord met een klare boodschap: de 2700 asielzoekers die in de wachtrij staan voor een opvangplek, dat is vooral een politieke keuze. Geen praktische.

En de tweede en misschien meest opvallende boodschap: burgers en hulporganisaties zijn bijna aan het einde van hun Latijn. De verhoogde werkdruk, de complexe situatie op het veld, het gebrek aan middelen of structurele steun: het lijkt stilaan zijn tol te eisen bij de vrijwilligers en medewerkers van de organisaties die afgelopen maanden extra shiften draaiden om iedereen op straat te kunnen helpen, voor zover mogelijk.

Psychologische omkadering

Zo krijgt Vluchtelingenwerk Vlaanderen “uit alle provincies alarmsignalen” dat mensen zonder opvang in centrumsteden aankomen in de hoop daar wel onderdak te kunnen versieren. Dat levert vaak ongeziene taferelen op voor de vrijwilligers ter plekke, zegt directeur Tine Claus.

Medewerkers van Vluchtelingenwerk Vlaanderen kunnen daarom sinds november vragen om de nodige psychologische omkadering. “Zelfzorg blijft van groot belang, zeker in een context zonder duidelijk perspectief. We zullen daarom verder trajecten lanceren die focussen op mentale ondersteuning, zeker voor nieuwe collega’s die binnenkort starten.”

Machteloos

Ook Alexandre Seron van Dokters van de Wereld is "de stilstand beu".

“Iedereen is vermoeid, maar om de continuïteit van de werking te kunnen garanderen, zoek ik ondertussen de hele tijd nieuwe mensen. Dat lukt al bij al, maar je mag de context waarin dit gebeurt niet uit het oog verliezen, namelijk die van een gebrek aan financiële middelen.”

Wat ook speelt: voor veel medewerkers gaat het om een totaal nieuwe context. “De afgelopen weken is bijna een derde van de patiënten die we ontvangen voor een medische consultatie asielzoeker," zegt Maite Machado van Dokters van de Wereld. "Dat is een doelgroep waar wij normaal gezien niet mee bezig zijn. Ondertussen is het niet zo dat wij een financieel extraatje opstrijken voor dat extra werk. Dus ja: de druk op onze medewerkers is groot en de frustratie groeit."

Ook bij Samusocial, dat al maandenlang extra mobiele teams inschakelt die ’s nachts asielzoekers gaan opzoeken, klinken vergelijkbare signalen. “Al is het extra werk niet per se het probleem. Het gevoel van machteloosheid is dat wel”, aldus Marie-Anne Robberecht. “We moeten vaak kwetsbare mensen op straat laten omdat ook ons opvangnetwerk kraakt.”

‘Tranen en geweld’

Raphaël Delhalle, Brussels coördinator voor migratie bij Artsen Zonder Grenzen, heeft weinig woorden nodig om de huidige situatie voor asielzoekers op straat te omschrijven.

“Het is een catastrofe en het wordt elke dag erger. Onze teams focussen op zowel fysieke als mentale gezondheid op het terrein en proberen sterk in te zetten op preventie, ook via de vaccinaties die we recent hebben opgestart. Maar helaas trekken steeds minder mensen het. De context evolueert niet, maar de wanhoop en vermoeidheid groeien. Sommigen vallen uit of storten in tranen uit, anderen krijgen te maken met geweld.”

De afgelopen twee maanden heeft Delhalle twee keer zoveel medewerkers moeten inschakelen om alle projecten die Artsen Zonder Grenzen runt in het kader van de asielcrisis te kunnen bemannen.

“Het is simpelweg niet meer houdbaar. De overheid moet in actie schieten, want de eerstelijnszorg en ngo’s staan onder enorme druk.”