Ambtenaren steeds minder tweetalig: 'Toezicht Brusselse regering heeft gefaald'

Meer dan tweeduizend aanwervingen of promoties van ambtenaren in Brusselse gemeenten en OCMW's werden in 2023 geschorst. Dat blijkt uit het recente jaarrapport van de vicegouverneur, bevoegd voor taalwetgeving, over tweetaligheid bij ambtenaren. "De Brusselse regering heeft de vijf voorbije jaren geen enkele aandacht besteed aan de benoemingen die in strijd zijn met de taalwetgeving," klinkt het bij de oppositie.

Op onderwijs en cultuur na moeten alle vastbenoemde ambtenaren een taalbrevet van Selor bezitten om aan te tonen dat ze het Nederlands én Frans beheersen. Dat geldt ook voor werknemers met een tijdelijk contract. Alleen voor mensen met een contract van heel korte duur kan eventueel een uitzondering worden gemaakt.

Elk jaar bekijkt vicegouverneur Jozef Ostyn, bevoegd voor de naleving van de taalwet, of de aanwervingen en promoties in orde zijn met de Bestuurstaalwet. In 2023 heeft de vicegouverneur 3.758 dossiers van aanwervingen en promoties in Brusselse gemeenten en OCMW’s onderzocht. Wat bleek? Slechts 552 van deze dossiers, of net geen 15 procent, voldeden aan de criteria.

De overige aanwervingen of promoties werden geschorst. In totaal ging het om 2.315 besluiten die zouden moeten worden geschorst. “Maar, benoemingen worden, ondanks de schorsingen, bijna nooit teruggedraaid," zegt Ostyn aan BRUZZ. "De afgelopen legislatuur is er geen enkele ongeldig verklaarde aanwerving vernietigd."

Volgens Ostyn is er sprake van een ‘stelselmatige achteruitgang’ die al tien jaar duurt. De cijfers uit zijn rapport ondersteunen die uitspraak. In 2022 werden 2.371 beslissingen geschorst, dat was toen een absoluut record. In 2023 was het iets minder, maar kijken we naar de afgelopen tien jaar, dan zien we een duidelijke stijgende trend die startte met 1.092 schorsingen in 2014.

‘Brede aanpak nodig’

De vicegouverneur benadrukt dat er geen mirakeloplossing bestaat om de taalkwestie op te lossen. Alle betrokken overheden moeten meer inspanningen leveren om de bestuurstaalwetgeving in Brussel correct toe te passen. Dat gaat van het onderwijs over tewerkstelling tot meer eenvoudige maatregelen, zoals de bekendmaking van taalexamens op de werkvloer. Ook een “effectief toezichts- en sanctioneringsmechanisme” is volgens Ostyn zinvol.

‘Vijf jaar lang geen alarmbellen afgegaan’

Verschillende Brusselse oppositiepartijen sluiten zich bij de zienswijze van Ostyn aan. “Waar zaten de drie Nederlandstalige regeringsleden?” vraagt de Vlaams Brusselminister Benjamin Dalle (CD&V) zich af. Volgens Dalle moet de volgende regering dringend “orde op zaken stellen”.

Cieltje Van Achter en Karl Vanlouwe, lijsttrekkers voor N-VA in Brussel, treden Dalle bij. “We hebben de afgelopen jaren de cijfers zien verslechteren en nergens zijn er alarmbellen afgegaan. De Brusselse regering heeft de vijf voorbije jaren geen enkele aandacht besteed aan de benoemingen die in strijd zijn met de taalwetgeving.”

CD&V pleit voor een 'tweesporenbeleid', waarbij erkenning en subsidies voor onder meer ziekenhuizen, gekoppeld worden aan tweetaligheid. Naast sancties en controles denken de Vlaamse christendemocraten ook aan bijkomende investeringen in personeel. “We moeten mensen opleiden en hen ondersteunen om Nederlands te leren, ook op de werkvloer,” zegt Brussels parlementslid Bianca Debaets (CD&V).

Ook Van Achter en Vanlouwe van N-VA zijn duidelijk: er moet volgens hen een omslag komen in de aanpak van de Brusselse regering rond tweetaligheid. De N-VA maakt van een correcte naleving van de taalwetgeving een breekpunt: “in tegenstelling tot Open VLD, Groen en Vooruit.brussels,” klinkt het.

‘Neem toezicht weg bij Brussel’

Vanuit de oppositie gaan ook verschillende stemmen op om het toezicht op de Bestuurstaalwet uit handen te nemen van de Brusselse regering. "De situatie is dramatisch en een schande voor een democratische rechtsstaat”, stelt Brussels parlementslid Dominiek Lootens-Stael (Vlaams Belang). “De federale wetgever moet dringend ingrijpen”, voegt Barbara Pas, fractieleider in de Kamer voor Vlaams Belang,n eraan toe.

Vlaams Belang pleit ervoor om naast de schorsing ook de vernietigingsbevoegdheid bij de vicegouverneur onder te brengen. Daar sluit de nieuwe Vlaams-progressieve partij Vista, die onder de paraplu van de Voor U opkomt, zich bij aan. “Momenteel heeft de vicegouverneur de bevoegdheid om te schorsen. De Brusselse regering kan vernietigen, maar doet dat niet," zegt Dirk Berckmans, derde op de kartellijst van Voor U in het Brussels Parlement.

Net als het Vlaams Belang stelt Vista voor om de bevoegdheid van de vicegouverneur uit te breiden. Dat idee werd al eens eerder voorgesteld, maar niet goedgekeurd in de Kamer. Berckmans wil dat de lokale besturen een jaar krijgen om een oplossing te zoeken. “Gedurende dat jaar zouden de betrokken personeelsleden de kans krijgen om een taalexamen bij Selor af te leggen voor Frans of Nederlands,” aldus Berckmans.

“Het doel is niet om mensen zomaar op straat te zetten, maar hen een eerlijke kans te geven om aan de taalvereisten te voldoen,” gaat Berckmans verder. Hij wijst op het beleid van Colruyt, waar werknemers tijdens werkuren betaald een andere taal kunnen leren. “Wat de privésector kan, moet de openbare sector ook kunnen.”

'Niet voldoende personeel'

De bevoegde ministers in de Brusselse regering - Bernard Clerfayt (Defi) voor Plaatselijke Besturen en Alain Maron (Ecolo) en Elke Van den Brandt (Groen) voor de gemeenschappelijke gemeenschapscommissie en de OCMW’s gingen niet over tot vernietiging van de aanwervingen of promoties omdat er vaak geen andere optie was.

"Sanctioneren is geen taboe voor ons, maar het is ook echt een kwestie van genoeg mensen hebben," klinkt het op het kabinet-Van den Brandt. Groen wil meer Nederlandstalig personeel aantrekken en Nederlands spreken op de werkvloer bevorderen. "Dit doen we via lessen en oefenkansen met het Huis van het Nederlands, omdat wettelijke verankering alleen niet genoeg is."

Ook Vooruit.brussels uit de huidige Brusselse meerderheid reageert op de eerdere uitspraak van N-VA. De socialisten willen in de toekomstige Brusselse begroting "harde garanties" voor kwaliteitsvolle Nederlandstalige dienstverlening. De socialisten pleiten voor "structurele oplossingen" zoals taalpremies, beter toezicht en taalscholing voor werkzoekenden via Actiris. "Ook investeren in tweetalig onderwijs is cruciaal."