Is Anderlechtse avondklok juridisch waterdicht? 'À la guerre comme à la guerre'

Om wantoestanden te vermijden, voert de burgemeester van Anderlecht Fabrice Cumps (PS) een avondklok in voor jongeren onder zestien jaar op oudejaarsavond. Critici verwijten hem “cowboygedrag” en “symboolpolitiek”. Maar is de maatregel juridisch waterdicht? De meningen zijn verdeeld.

Cumps wil met zijn maatregel dit jaar het zware vuurwerk, de brandende auto’s en de algehele overlast in zijn gemeente preventief aan banden leggen en tegelijkertijd jongeren beschermen. Concreet zullen op 31 december tussen 19 uur en 5 uur jongeren onder de 16 niet buiten mogen in de Kuregemwijk zonder begeleiding van een wettelijke voogd. Doen ze dat wel dan riskeren ze een administratieve aanhouding.

De burgemeester wijst voor zijn besluit naar de veiligheidsbevoegdheden die hem worden toegewezen in het politiereglement en de Gemeentewet. Cumps wijst daarnaast op het feit dat vorig jaar tijdens oudejaarsavond twintig procent van de mensen die in Kuregem werden opgepakt minderjarig was.

Niettemin kreeg de avondklok al felle kritiek te verduren. Jong Open VLD heeft het op X (het voormalige Twitter) over “cowboyburgemeesters” terwijl de oprichter van jongerenorganisatie Capital Hassan Al Hilou zich hardop afvraagt of “kinderrechten plots niet meer bestaan?”.

Oppositielid in Anderlecht Tina Schuermans (Groen) noemt de maatregel “symboolpolitiek” die de straten niet veiliger zal maken. “Net zoals het absurd zou zijn om vrouwen binnen te houden omdat mannen gevaarlijk zijn, is het onzinnig om kinderen op te sluiten omdat sommigen de orde verstoren. Dit is geen oplossing, maar een manier om verantwoordelijkheid af te schuiven.”

Proportioneel

Ondanks de kritiek is de maatregel volgens grondwetspecialist en emeritus professor Paul Van Orshoven (KULeuven) wel solide. "Cumps is als burgemeester verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid en heeft dus zéker de bevoegdheden hiervoor", stelt hij, "maar de vraag is of de maatregel proportioneel is."

Volgens Van Orshoven is dat wel degelijk het geval, waarbij hij verwijst naar de grondige onderbouwing van de beslissing. “Ik ben ook aangenaam verrast dat hij zijn maatregel wel echt minimaal invult: de avondklok geldt immers enkel in een bepaalde wijk en alleen voor jongeren onder 16.”

Van Orshoven ziet vooral in de bepaling van de voogd een zwakke plek. "Een 'wettelijke voogd' is wel zeer strikt als begeleider. Misschien is dat wat overdreven. Dat zou betekenen dat jongeren ook bijvoorbeeld met hun oom niet over straat mogen.”

Concreet risico

Grondwetspecialist bij Eubelius Quinten Jacobs is evenwel minder overtuigd van de proportionaliteit van de maatregel. “Er wordt verwezen naar incidenten uit het verleden, maar nergens wordt hard gemaakt dat er ook voor komend oudejaar een concreet risico bestaat, specifiek voor minderjarigen ”, klinkt het.

“Eigenlijk zegt de gemeente hier dat ze de situatie niet in de hand heeft”, aldus Jacobs. “Alle kinderen moeten binnenblijven, want hun veiligheid kan anders niet gegarandeerd worden. Zij kunnen - zelfs als ze zich ver van een incident bevinden - zomaar worden aangehouden: dat lijkt mij buiten proportie.”

Daarnaast houdt volgens Jacobs ook de motivatie om incidenten met onder meer “pyrotechnisch materiaal” te voorkomen, geen steek. “De gemeente kan het gebruik van vuurwerk reglementeren en die regels dan simpelweg handhaven. Ook het gewone strafrecht speelt altijd: als iemand iets strafbaars doet, kan die worden aangehouden.”

'Slippery slope'

Ook Kati Verstrepen, advocate en voorzitster van de Liga voor Mensenrechten, is minder positief. Volgens haar zijn vrijheidsbeperkende maatregelen zoals de Anderlechtse avondklok slechts mogelijk onder drie voorwaarden.

“De eerste is een legitiem doel en daaraan is sowieso voldaan”, klinkt het. "Ambulance- en brandweerpersoneel moeten beschermd worden, dat is evident. Het probleem zit hem in de proportionaliteit: waarom alle jongeren onder 16?"

Daarnaast ontbreekt het de maatregel volgens Verstrepen ook aan een juridische basis omdat Cumps zijn bevoegdheden te ruim interpreteert. “De vrijheidsbeperking is weliswaar kleiner dan in Antwerpen (waar 47 jongeren preventief huisarrest krijgen, red.), maar het is een slippery slope. Als dit soort maatregelen genomen worden zonder juridische basis is dat gevaarlijk, want waar eindigt het? Als dit succesvol blijkt, kan de maatregel worden uitgebreid en voor we het weten evolueren we naar een politiestaat.”

Van Orshoven repliceert dat de interpretatie van Cumps inderdaad ruim is, maar dat dit niet onwettig is. “Volgens mij doorstaat dit wel de zogenaamde 'marginale toetsing' die polst naar de vraag of een maatregel redelijk is. Ik ben geen rechter, maar ik volg de redenering van de burgemeester wel: à la guerre comme à la guerre.”