Culinair ontdekt: black eyed peas

Wil je eens iets anders op tafel met Nieuwjaar? Probeer dan eens zwartoogbonen. Ze behoren tot de tradities van The Deep South van de Verenigde Staten.

Bonen, zo leerden we vroeger, zijn vanuit Amerika gekomen met Christoffel Columbus. Daarvoor aten we hier ook wel peulvruchten, maar dat waren dan tuinbonen, kekers en erwten. O ja, en linzen. Die laatste zijn hier bijna een vergeten groente. De Amerikaanse Phaseolus-­bonen (flageolets, weet je wel) werden in korte tijd in Europa populair. Zoals de 'Spaanse' pepers, de chili.

Dat verhaal is wat té eenvoudig. Er waren hier al eeuwenlang andere bonensoorten bekend, maar die door dat Amerikaanse geweld zijn weggedrumd: lablab, mung, aardaker, wikke … En zo is er ook een Afrikaanse bonensoort, Vigna unguiculata, die lang geleden in Europa heel populair was. Er bestaat een prachtig schilderijtje van: Il mangiafagioli (de boneneter), geschilderd door de Bolognese meester Annibale Carracci in 1584. Een boer – hij is vergeten zijn hoed af te zetten – kijkt de bezoeker indringend aan, terwijl hij met zichtbare gulzigheid bonen lepelt. De bonen zijn onmiskenbaar: wit met aan de navel van elke boon een zwart teken. Dit zijn zwartoogbonen: black eyed peas. Bonen van de Oude Wereld.

Vigna unguiculata bestaat in verschillende variëteiten. Er zijn er ook zonder 'blauw oog', maar vandaag is de variëteit met de lange groene peulen misschien nog iets beter bekend: de kousenband, Vigna unguiculata subs. sesquipedala. Dat laatste woord betekent trouwens 'anderhalve voet (lang)'. Kousenband wordt groen gegeten. In het Afrikaans Frans spreekt men van haricot kilomètre door de ellenlange peul.

Maar goed, zo geliefd was onze 'rijpe' black eyed pea destijds dat hij tegen de stroom gele, rode en witte boontjes in, overgestoken is naar Amerika samen met de Afrikaanse slaven. En daar is een gezellige nieuwjaarstraditie rond ontstaan.

Zwartoogbonen brengen geluk. Dat was al bekend in Afrika. Men eet ze om het 'Boze Oog' af te wenden. De bonen die op ogen lijken, zijn magisch en beschermen ons. Dat snap je helemaal wanneer ze boterzacht gekookt, klaar zijn om te eten. Ze zijn goddelijk lekker.

Het recept uit het zuiden van de VS is eenvoudig. Je laat de bonen een nacht weken in (regen)water. Als je geen regenwaterton hebt, is gekookt leidingwater ook goed. Nog geen zout toevoegen. De volgende ochtend zet je de bonen op in ruim (ander) water, samen met enkele ajuinen (een beetje gesneden) en een flinke portie gerookt varkensvlees of gerookte kalkoenvleugels. Die dingen vind je in de Ropsy-Chaudronstraat: gerookt vlees van elke vorm en voor elk budget. Het mag gerookte schenkel zijn (hock), zo niet gewoon gerookt spek. Ruim wat zwarte peper. Laat ongeveer veertig minuten tot een uur koken. Op het einde van de kooktijd mag je nog zout bijvoegen en zoveel scherpe chili als je durft, als dat nodig is. Er zijn mensen die er bij het koken gesneden boerenkool aan toevoegen, of andere vormen van groene kool.

De bonen houden dus het ongeluk op afstand en symboliseren geld: overvloed in het komende jaar. De groene bladgroenten erbij doen denken papiergeld. Men noemt de dollar niet voor niets de greenback! Of je er rijst, dan wel aardappelen bij serveert, moet je zelf weten. Ik doe er niets bij, maar zorg voor net wat meer bonen, een compleet voedsel.
Zo een eenvoudige feestdis en de zegening van Afrikaanse godheden, daar kan 2021 niet meer mee mislukken. Gelukkig nieuwjaar. En smakelijk.