Estafette: De groet van graaf Henry de Baillet Latour

Op 5 augustus gaan de Olympische Spelen in Rio de Janeiro van start. Ondanks een groot dopingschandaal, staan er toch heel wat Russische deelnemers aan de start. Daar zal de goede band van Poetin met de voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité, de Duitser Thomas Bach, wel iets mee te maken hebben.

IOC-voorzitter is een positie met veel macht. In het verleden viel die eer twee keer te beurt aan een Belg. Jacques Rogge leidde de organisatie tussen 2001 en 2013. Tussen 1925 en 1942 nam Henry de Baillet Latour de functie op zich.

Baillet Latour wordt in 1876 geboren in Brussel als zoon van een rijke graaf. In zijn vrije tijd doet hij aan paardrijden en golf. Als voorzitter van de Royal Golf Club van België komt hij in contact met Koning Leopold II, die sport wil ontwikkelen in zijn koninkrijk. Zo wordt Baillet Latour stichtend voorzitter van het Belgisch Olympisch Comité.

Als IOC-lid steunt hij het bod voor de organisatie van de Zomerspelen 1920 in Antwerpen. Door de Eerste Wereldoorlog werd pas in april 1919 beslist dat de Spelen naar Antwerpen gaan. Ondanks de geringe voorbereidingstijd zijn de Spelen succesvol, uitgezonderd een fikse financiële kater achteraf. Dat mag niet verhinderen dat onze landgenoot op 28 mei 1925 Pierre de Coubertin, de grondlegger van de moderne Olympische Spelen, opvolgt als voorzitter van het IOC.

In eerste instantie doet Baillet Latour dat goed. Hij is voorzitter van het IOC bij de Zomerspelen van Amsterdam in 1928 en van Los Angeles vier jaar later, die zonder al te grote problemen verlopen.

In 1931 worden de Spelen van vijf jaar later toegekend aan Berlijn. Twee jaar later komt de NSDAP van Adolf Hitler aan de macht in Duitsland, Joden worden er steeds meer gediscrimineerd. Dat is in tegenspraak met de olympische gedachte, die stelt dat alle volkeren gelijk zijn. Het mag niet verbazen dat heel wat landen opperen om de Spelen alsnog naar Rome te verplaatsen, of indien ze toch in Berlijn zouden doorgaan, te boycotten.

Baillet Latour stelt zich op als bemiddelaar tussen de boycotbeweging en de Duitse organisatoren. In een brief aan Theodor Lewald, de organisator van de Zomerspelen in Berlijn, schrijft hij begin 1934: “Als de Engelsen en Amerikanen er niet van overtuigd kunnen worden dat het Joodse ras in Duitsland niet diezelfde trainingsfaciliteiten geniet als de andere atleten, dan zullen ze niet aan de Spelen deelnemen.”

Tegenover de Amerikanen en andere naties die zich zorgen maken om de rassendiscriminatie, herhaalt Baillet Latour de woorden van de Duitse IOC-begeleider, met name dat het Duitse Olympische Comité erop toeziet dat alle olympische voorschriften zo strikt mogelijk worden nageleefd én dat de Duitse joden niet zullen worden uitgesloten van de Olympische Spelen.

Op die manier strijkt Baillet Latour de nationaalsocialistische organisatoren niet tegen de haren en slaagt hij erin om andere landen te overtuigen om af te zien van een boycot. Enkel op individueel niveau beslissen enkele sporters om thuis te blijven.

Tijdens de duur van de Zomerspelen in Berlijn en de generale repetitie daarvoor, de Winterspelen in Garmisch-Partenkirchen, zijn er weinig tot geen incidenten van rassenhaat. Zowel op organisatorisch als op sportief vlak zijn het hoogstaande Spelen. Toch gebruikt de NSDAP ze vooral als propaganda voor het Derde Rijk. De beelden van de volle stadions, waar vaak genoeg de Hitlergroet wordt gebracht en het Horst Wessellied wordt aangeheven, gaan de wereld rond. Hitler broedt ondertussen op plannen voor de militarisering van het Rijnland - met succes.

Ondertussen dineert Baillet Latour met een hoop Reichskriegsministers zoals Generaloberste von Blomberg en General der Artillerie Freiherr von Fritsch. Tot vandaag wordt er een polemiek gevoerd over een foto waarop Baillet Latour aan de zijde van Hitler en Goebbels te zien is, met de arm gestrekt omhoog. Brengt hij de Olympische groet of de Hitlergroet? Beide groeten lijken sterk op elkaar. De olympische groet, met de arm gestrekt omhoog, wordt door de verwarring met de meer naar rechts gebrachte Hitlergroet sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer gebracht.

Was Baillet Latour dan een aanhanger van het Derde Rijk? Dat is te kort door de bocht. Zijn zoon, een diplomaat, sneuvelt in 1942 aan de kant van de geallieerden in militaire dienst. Enkele maanden later sterft Baillet Latour zelf, wellicht van verdriet. Zijn kist wordt bedekt door de Olympische vlag. Hitler en Van Ribbentrop sturen bloemenkransen. Het stoffelijk overschot van Baillet Latour wordt vanuit Laken overgeplaatst naar het Luxemburgse Latour.

In de jaren 1970 richt Alfred de Baillet Latour, een neef van Henry zonder erfgenamen die bestuurder is bij de brouwerijen van Artois, het fonds Baillet Latour op. Dat betere mecenaatschap heeft vandaag geld veil voor collecties van het Jubelparkmuseum, de restauratie van het Paviljoen voor Menselijke Driften in het Jubelpark, een olympische leerstoel aan de UGent en de UCL, toegepast kankeronderzoek en meer van dat moois.

Eindredacteur Ken Lambeets houdt van literatuur en van echte sporten.