Estafette: Een stukje Baskenland in Elsene

Een van mijn favoriete zondagochtendwandelingen loopt van De Jacht in Etterbeek tot aan de Naamsepoort in Elsene, langs de - op dat moment nog autoluwe - Waversesteenweg. De desbetreffende steenweg prijkt op stadsplattegronden sinds het jaar 1550, en al voor 1670 lagen er plaveien van de Naamsepoort tot aan de Maalbeek. Aan dat wegdek lijkt een goede 346 jaar later weinig veranderd.

Wanneer we met het oversteken van de Graystraat en de Etterbeeksesteenweg de Maalbeek hebben overbrugd, is het klimmen geblazen langs het Institut Marie Haps. Die rijke adellijke dame was van mening dat vrouwen in de eerste plaats een goede echtgenoot en moeder moesten zijn. Om zich beter van die rol te kunnen kwijten, was volgens ‘la Haps’ een goede culturele opvoeding noodzakelijk. Haar pedagogische principes heten vandaag gelukkig prehistorisch; het instituut is thans onderdeel van de hogeschool Leonardo da Vinci.

Iets voorbij een voedingswinkel waar ze kennelijk erg trots zijn op hun garam massala, steken we de treinsporen tussen Mouterij en Brussel-Luxemburg over. De kerk der Paters van het Heilige Sacrament ligt te blinken in de ochtendzon - dat doet ze al sinds 1874.

We steken de Troonstraat over; vanaf hier vind je enkele nieuwe, trendy restaurantjes, doorgaans uit de mediterrane regio, vaak met een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding.

Iets verderop neemt de steenweg een flauwe bocht naar rechts; aan de rechterkant wuiven we naar het letterkundig museum van Camille Lemonnier, de ‘Belgische Emile Zola’. Naast enkele prachtige schilderijen van zijn tijdgenoten uit het fin de siècle herbergt het ‘s mans schrijftafel die zo goed als intact is gebleven, evenals enkele oude manuscripten.

Souriez, beste wandelaar, want u bent in Matonge. Toen hier op het eind van de jaren 1950 een grote Afrikaanse gemeenschap neerstreek, werd de wijk vernoemd naar haar evenknie in Kinshasa.

Maar ook voor de komst van de Afrikanen was de Naamsepoort al een levendige buurt. In de jaren 1930 is het de plek bij uitstek van het Elsense nachtleven. Vedetten uit Parijs treden er op in Théàtre Molière en in de buurt wemelt het van de cinemazalen, cafés en andere oorden van vertier. Tot 1936 is er overigens een bowlingzaal op de plek waar nu Cinéma Vendôme huist.

Door het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog verkassen in het late interbellum grote aantallen Spanjaarden naar België. Het betreft voornamelijk Republikeinse ballingen, op de vlucht voor het regime van Franco. Ook een vijfduizendtal ‘oorlogskinderen’, beter bekend als los niños de la guerra, veelal uit Baskenland, zoeken onderdak. België blijft neutraal jegens de Spaanse Burgeroorlog, maar heel wat socialistische en communistische burgers zien hun kans om zich solidair te tonen met de Spaanse vluchtelingen. Veel kinderen krijgen onderdak in Brussel, zowel in arbeiders- als middenklassegezinnen.

Ook Elsene ontvangt de Spanjaarden met open armen. Op de Waversesteenweg ontwerpt architect Camille Damman een spectaculaire zaal voor hen, le Fronton. De Jai Alai-zaal, waar het Baskische kaatsspel pelota wordt gespeeld, opent in 1936 de deuren. Het kleurgebruik van de binnenaankleding is geïnspireerd op Baskische voorbeelden. Naast de eigenlijke speelzaal is er een zaal waar weddenschappen kunnen worden afgesloten - de speelzaal is van de gokkerstribune afgesloten door een hoge afrastering. In de zomer wordt pelota ook al eens buiten gespeeld, vaak op het Fernand Cocqplein, voordat het in 1974 wordt omgetoverd tot een parking.

Het is niet al pelota wat de klok slaat in le Fronton. Ook de eerste match van de vrouwelijke Belgische basketbalploeg, tegenwoordig Belgian Cats geheten, vindt er in 1946 plaats. Een van de deelnemers is Josée, het nichtje van Philippe Thys, de drievoudige Tour de Francewinnaar zit in de tribune. België stunt tegen het grote Frankrijk en wint met 41-38.

Helaas, zoals wel meer Brussels moois wordt ook le Fronton gesloopt; in de plaats verrijst al in 1953 de Elsenegalerij, waardoor je van de Waverse- naar de Elsensesteenweg kunt wandelen. Eronder bevindt zich een parking en erboven niet bepaald aantrekkelijke appartementsgebouwen.

Toch heeft Elsene nog steeds een band met Baskenland: op initiatief van twee voormalige inwoners van Biarritz die naar Elsene verkasten en één Elsenaar die de omgekeerde beweging maakte, besluiten de twee gemeentes om in 1958 met elkaar te verbroederen. Een stille getuige daarvan is de Square de Biarritz aan de Vijvers van Elsene, maar die is voer voor een andere wandeling.

Eindredacteur Ken Lambeets houdt van literatuur en van echte sporten