Estafette: met z'n allen voor de spiegel

“We zitten nu in de hoek waar de klappen vallen. Maar we moeten met z’n allen voor de spiegel gaan staan. En dan zullen we hier sterker uitkomen.” Van wie is dit citaat afkomstig? Ongetwijfeld van elke voetballer na een slechte wedstrijd. Ooit.

De verkopers van spiegels moeten gouden zaken doen aan voetballers die een verlieswedstrijd moeten verteren. Zouden ze bij het thuiskomen werkelijk tegen hun vrouw zeggen: “Schat, zet het eten nog maar even aan de kant, ik moet eerst nog voor de spiegel gaan staan.”

Niet alleen bij een nederlaag vliegen de clichés je om de oren. Meestal overlopen de spelers na een wedstrijd gewoon het matchverslag: “We maakten met een gelukje gelijk. Dat deed ons goed. Vanaf dan hadden we de controle en we zijn blij dat we de 1-2 hebben kunnen maken,” zo citeer ik even willekeurig Hans Vanaken na de gewonnen wedstrijd van Club Brugge op Westerlo.

Nog erger is het als er vooruitgeblikt moet worden, en de protagonisten moeten praten over iets dat nog niet gebeurd is. “Het is vooral belangrijk om geen vroeg doelpunt te slikken,” zeggen ze dan, alsof er ooit iemand aan een wedstrijd is begonnen met het idee om snel op achterstand te komen. Doen het ook altijd goed: relativerende statements. “Blij met mijn doelpunt? Ja, maar het is toch vooral de verdienste van heel het team.”

Mediatraining is de dood van het voetbalinterview geweest. Sinds de voetballers wordt ingepeperd dat ze zich in interviews moeten beperken tot dezelfde twintig standaardzinnen, zegt elke voetballer in wezen hetzelfde. Wie die strakke formule niet volgt, vliegt er onverbiddelijk uit. Kijk maar naar Anthony Vanden Borre: één eerlijk, open, en beenhard interview gaf hem de definitieve doodsteek. Is het slim om je ploeggenoten in een breed kranteninterview mietjes te noemen? Niet echt. Maar het was wel kostelijke lectuur, en het leerde me wel iets over wat er in een kleedkamer gebeurt.

Zijn in hetzelfde bedje ziek: voetbalanalisten. Niet toevallig zijn dat vaak mensen die zelf voetballer zijn geweest, en die dan maar meteen het jargon uit hun voormalige carrière hebben meegenomen naar hun nieuwe vakgebied. Ooit haalde het VTM-programma Stadion ex-voetballer Tom Soetaers in huis als analist. Zijn tussenkomsten resulteerden af en toe in pareltjes van clichés. Het leverde hem een eigen fanpagina op Facebook op, waar je schitterende quotes kon terugvinden als: “Na de rust heeft Anderlecht nog 45 minuten om deze scheve situatie recht te trekken”, “Als Anderlecht gewonnen had, dan hadden ze drie punten en zag het er plots heel wat beter uit”, en de klassieker die ik graag in een tegeltje boven mijn toiletdeur wil hangen: “Als je 0-3 achterkomt, dan weet je dat het moeilijk wordt.”

Nog een nieuwe trend in analistenland, zeker sinds het succes van Jan Mulder bij jong en oud: Nederlanders! Hoe meer, hoe beter! Johan Boskamp is allang een vaste waarde, en de voorbije jaren zagen we ook Aad De Mos en ex-Genktrainer Mario Been regelmatig de Vlaamse huiskamers vullen met een niet zo boeiende mening met een sappig accent.

Nochtans laten ze de beste Hollanders links liggen: voor wie zijn voetbalanalyse graag met een korrel zout en een ferme scheut humor en zelfrelativering wil, kan ik het Nederlandse programma Voetbal Inside aanraden. Johan Derksen, een man voor wiens snor alleen al ik graag een uur lang voor de buis hang, bediscussieert daar het voorbije voetbalweekend met gastheer en ijdeltuit Wilfred Genée, en vooral met René Van der Gijp, die tijdens zijn spelerscarrière bij onder meer Lokeren al knettergek was, en die karaktertrek vlijtig doorzet als voetbalanalist.

Anders dan in België nemen zij geen blad voor de mond, soms op het randje van het toelaatbare. Zo omschreef Derksen de Nederlandse trainer Louis Van Gaal met een heerlijke intonatie als “megalomane gek”, en pikte Van der Gijp wekelijks de schabouwelijke voorzetten van de PSV-rechtsback Stanislav Manolev eruit, met smakelijk hoongelach erbovenop. Met diezelfde lach noemde hij onze nationale held Jean-Marie Pfaff eens “totaal koekoek” en “een totale idioot”.

Van der Gijp praat bovendien niet alleen over voetbal op zich, want de man leeft van anekdotes. We leren dus ook over hoe hij ooit dronken op het veld stond, hoe hij eens een emmer water over een piepkleine grensrechter uitkapte, en hoe hij in België zijn loon cash betaald kreeg, en er meteen een Porsche mee ging kopen. René vertelt ook met welke bekende en minder bekende vrouwen hij weleens het bed heeft gedeeld, en hoe één van hen zelfs heel het hotel bij elkaar schreeuwde. Bij het Nederlands elftal verving hij ooit de videoband van de scoutinganalyse door een pornofilm. Toenmalig bondscoach, de strenge Rinus Michels, keek het aan en zei nadien alleen maar: “Ik hoop dat jullie er iets uit opgestoken hebben.”

Ook Boskamp is regelmatig studiogast in Voetbal Inside, en hij komt er beter uit de verf dan op de Belgische tv. Legendarisch zijn de talloze fragmenten waarin hij de naam van een speler compleet verkeerd uitspreekt, of vooral dat filmpje waarin hij spreekt over de zakken geld die hij maandelijks bij de sjeik ging ophalen toen hij trainer was in Dubai.

Ook de Nederlanders beseffen dat voetballers vaak niets te zeggen hebben. Neem nu een prachtig fragment met Wesley Sneijder, na een gewonnen wedstrijd van het Nederlands elftal op een WK: “We hebben tijdens de rust gezegd: ‘Laten we de tweede helft ingaan met het gevoel dat het de laatste 45 minuten kunnen zijn’, en daarna gewoon alles van ons afgegooid.” Maar Van der Gijp was niet overtuigd: “Denk je nu echt dat er iemand bij de tegenstander zou zeggen: ‘Het is nu wel welletjes geweest, laten we nu maar gewoon terug naar huis gaan’?”
Ik denk dat René Van der Gijp niet zo vaak voor de spiegel staat, en maar goed ook.

Journalist Filip Van der Elst kijkt bij het betreden van een voetbalstadion eerder naar de tribunes dan naar de grasmat.