Laptopia: Beursplein

Elke week scant Michaël Bellon met zijn laptop een plek in Brussel die tot de verbeelding spreekt, en geeft hij aan wat er eventueel nog aan kan verbeteren. Deze week: het Beursplein in Brussel, centraal punt voor de herdenkingen na de aanslagen van 22 maart.

De dag nadien. De regen heeft zonder pardon de kaarsen van de noodlottige dag voordien gedoofd, en heel wat gekleurkrijte goede boodschappen vervaagd. Maar er zijn nog voortdurend een honderdtal mensen aanwezig die in estafette de theelichtjes brandende willen houden. Straks volgt hier nog een minuut stilte en een knuffelsessie.

Ik had zelf helemaal niet aan het Beursplein gedacht tijdens die eerste uren van berichtgeving over de aanslagen. Maar natuurlijk lag het voor de hand dat het hier zou zijn dat de bruusk uiteengeblazen bevolking weer samen zou komen. Dit is de plaats waar de Brusselaars eigenlijk altijd afspraak hebben – meestal expliciet, maar ook vaak impliciet. Veel meer dan het Paleizenplein, de Heizelesplanade of de Grote Markt is dit de plek waar wij onze toevlucht zoeken – op een zevensprong in het midden van een versleten boulevard, voor een herkenbaar gebouw met een afbrokkelende trappenpartij, geflankeerd door twee verweerde leeuwen. Dit is onze Place de la République, ons Time Square, onze Puerta del Sol.

Enigszins fascinerend is dat er ook een reden moet zijn waarom de mensen juist hier samenstromen. In den beginne, toen er nog vrij weinig was, zelfs nog geen Brussel, stroomde hier alleen wat water langs. Na een fikse bergop en een deugddoende bergaf moeten toen een aantal avonturiers – je zou hen met een eigentijds scheldwoord gelukzoekers kunnen noemen – hebben besloten dat dit misschien een goede plek was om te beginnen bouwen aan iets dat – wie weet – misschien ooit de hoofdstad van Europa kon worden.

Ondertussen klotst in de bedding waar ooit dat water stroomde al een hele poos die kwetsbare metro. En toch is deze ex-oever nog altijd de pleisterplaats waar de mensen uiteindelijk halt houden als ze aan het einde van hun zoek- of optocht zijn gekomen. Down by the riverside. Je zou kunnen zeggen, al klinkt het wel wat cerebraal, dat de bewoners de symbolische heropbouw van hun kapotgemaakte stad weer zijn begonnen op exact hetzelfde punt als waar die stad ooit werd gesticht. Zo ver reikt blijkbaar de kracht van de geografie, zo sterk speelt de determinerende factor van het landschap.

Natuurlijk is er in die duizend jaar ab urbe condita ook wel wat veranderd. Het samenstromen gebeurt sinds anderhalve eeuw namelijk voor het Beursgebouw, dat er voordien niet stond. En dat is soms wel wat ironisch, want wanneer die nood om samen te komen ontstaat, heeft dat vaak juist helemaal niet met de macht van het geld te maken. Dan gaat het om politiek protest, manifestaties met morele of culturele motieven, feestjes van voetbalfans of lesbians.

In dit trieste geval na de aanslagen, doen de rituelen op straat, die een uiting zijn van solidariteit in de verwerking van rouw en in de verdediging van de democratie, natuurlijk ook nog aan iets anders denken Er is het samenkomen in stilte, het ontsteken van de kaarsen, het neerschrijven van teksten, het spreiden van doeken en gewaden, het brengen van bloemen en andere offers. Er wordt zelfs opgeroepen om bloed te gaan geven, al gebeurt de offerande hier uiteindelijk op zijn Belgisch, met bier in plaats van met wijn. Er staat een kruis op het asfalt en een wat sjofele prediker zingt Ne me quitte pas van Jacques Brel. De pers begeleidt de uitvaart vanop een niet zo discrete afstand, en maakt het de gelovigen alsnog moeilijk om dit niet allemaal op een gratuit toneeltje te laten lijken.

Je kan er dan ook donder op zeggen dat sommigen hier gewoon komen bij staan om gezien te worden, maar je voelt toch ook de heilzame werking van de liturgie bij de meeste van de aanwezigen. Dit is een min of meer seculiere kerkdienst. Net zoals de astronoom vandaag nog vanop aarde naar de geboorte van oeroud licht in het heelal kan kijken, kan je op dit kruispunt, in deze posttraumatische wake, de geboorte van religie ontwaren. En ook wat dat betreft vallen we in herhaling op deze plek. Want op de plaats van het Beursgebouw stond vroeger ook al een kerk, tussen die van Sint-Nicolaas en Sint-Goriks.

Dat het nu de klassieke zuilen van die imposante tempel van het geld zijn die deze taferelen uitlokken, is overigens op een passende manier verwarrend. Zij die alweer zo gretig de kwalijke rol benadrukken die godsdienst in tragedies als die van 22 maart kan spelen, onderschatten – soms moedwillig – de rol van het geld.

De hele reeks nalezen? www.brusselnieuws.be/laptopia