Laptopia: Vossenplein

’s Ochtends naar het Vossenplein trekken beschouw ik nog altijd als een traktatie aan mezelf. Ik heb geen idee waar ik naar op zoek zou kunnen zijn, maar ik kan ook nooit uitsluiten dat ik op een echte schat zal stuiten. Er moet tussen al die spullen toch iets zitten dat goud waard is, of tenminste tot de verbeelding spreekt.

Ook voor gewone inkopen kan de bekendste Brusselse brocante trouwens dienen. In welke supermarkt kan je anders nog terecht voor een paar oude jaargangen van Charlie Hebdo, een dozijn vintage hoefijzers in verschillende maten, een (er niet erg mee) opgezette bunzing, fietsnummerplaten van de provincie Antwerpen, een honkvast scheepsanker, of een volledig setje traditionele Afrikaanse speren?

Bij de potentiële kopers heb je verschillende categorieën. Buurtbewoners, toeristen, commerçanten, schattenjagers, en mensen die echt van de markt afhankelijk zijn om binnen hun huishoudbudget te blijven. Maar ook bij de verkopers heb je verschillende types. Je hebt er die alles in kartonnen dozen op de keien gooien, en je hebt er die schaaltje per schaaltje in keurige rijtjes uitstallen. Je hebt er die de matchboxautootjes tussen de bierglazen presenteren, en anderen die (veel minder spannend) de kandelaars bij de kandelaars, en de Singer naaimachines bij de Singer naaimachines zetten. Je hebt er die zich al jaren specialiseren in een bepaald brolsegment, en je hebt er die er zelf geen idee hebben wat ze zoal verkopen. Je hebt er die toevallig in de buurt waren toen er een doos met scharen of een berg jeansbroeken van de camion viel, en je hebt er ook die bij het opkopen van een inboedel op een interessante verzameling zijn gebotst. Zo slaag ik er maar net in om weerstand te bieden aan een kudde olifantenpostuurtjes en een verzameling Beethovenbustes.

Mensen doen ook opvallend veel cultuurgoederen van de hand. Boeken en platen natuurlijk, maar ook mooi oud speelgoed. Een mens zou willen dat hij meer verstand van zaken had, om zo een lucratief slaatje te kunnen slaan uit koop en doorverkoop. Het is in ieder geval te hopen dat er elke morgen voldoende van dat soort experts op pad zijn om de krenten, de kersen en het koren te scheiden van de pap, de taart en het kaf. De kans dat ze daarbij op een geschilderd meesterwerk stoten is volgens mij wel nogal klein. De Place du Jeu de balle X is immers een openluchttentoonstelling van slechte schilderijen die je smaakzin zwaar op de proef stellen. Vooral de naakten zijn vaak een komische aanfluiting van het genre.

Maar de genres die je al struinend op de rommelmarkt het vaakst voor de geest komen, zijn natuurlijk die van de nature morte en het vanitasschilderij. Hier mag dan elke ochtend weer dezelfde animositeit heersen als een onophoudelijke stroom spullen onder de theatrale rituelen van het afpingelen en het handjeklap van eigenaar verwisselt – uiteindelijk verwordt het overaanbod uitgestalde waren tot één bruine massa van snippers en scherven. Halverwege realiseer je je dat je je eigenlijk nog bij geen enkel voorwerp – ook niet bij dat oude Monopolyspel, die Voetbalsmurf of die mooi gesculpteerde koperen haas – de moeite hebt getroost om een prijs te vragen. Dan hoor je de trekzakmuzak van de straatmuzikant, zie je die schuifelende processie van grijze jassen onder de kale bomen, merk je hoe onder de dekentjes waar alles op uitgestald ligt koppige kasseien schuilen, en besef je dat je eigenlijk in een begrafenisstoet loopt. Het merendeel van de afgedankte dingen waarop de zon nog zo mooi schijnt, is immers op sterven na dood.

‘s Ochtends wordt alles hier nog één keer gewogen, maar ‘s nachts komen de vossen. Wat mooi en goed is, krijgt nog een laatste kans op een tweede leven, maar de rest belandt op het kerkhof. Dit plein is het afvoerputje van de stad, waar de rommel nog een laatste rondje maakt voor zij verdwijnt. Kijk naar dat gammele rek met afgestroopte bontjassen. Veel van dat bont, versleten tot op het vel, zal niet nog eens voor een derde keer van eigenaar veranderen. Het beest dat ervoor werd geschoten zal straks eindelijk rust kennen.

Confronterend zijn ook die uitgestorte inboedels. Er zit misschien enige immanente rechtvaardigheid in de manier waarop spullen van oude Belgische burgerij door nieuwe Belgische volksmensen verpatst wordt. Maar al die dozen vol waardeloos geworden familiekiekjes van trouwerijen en vakanties-aan-zee hebben ook iets heel treurigs. Je ziet op de voddenmarkt heel veel foto’s van onbekende dode mensen, die hier een soort staatsbegrafenis krijgen omgeven door hun spullen. En ook van bekende mensen, zoals Hergé, die ik op de cover van een oud tijdschrift zie staan. In Het geheim van de eenhoorn liet hij Kuifje zijn avontuur op het Vossenplein beginnen - ongetwijfeld geïnspireerd door de sfeer van belofte die de tekenaar zelf op dit plein ervoer. Realiseerde hij zich toen dat zijn eigen gescheurde albums hier ooit op hun beurt voor een grijpstuiver van de hand zouden worden gedaan?

De hele reeks nalezen? www.brusselnieuws.be/laptopia