Laptopia in Ganshoren: Wereldtentoonstellingslaan

Deze week moest het over een gedenkwaardige plek in Ganshoren gaan. Ik hoefde er maar heel even heel lang over na te denken om te kunnen besluiten dat me dat heel goed uitkwam.

DINSDAG 28 NOVEMBER, 11 UUR

Ik wachtte namelijk al een tijdje op de gelegenheid om een eerbetoon te brengen aan een fenomeen in de publieke ruimte waar maar zelden aandacht voor is, ook al manifesteert het zich ook in onze stad nog behoorlijk frequent. Dat fenomeen heet middenberm en interesseert mij zowel in het algemeen als in het bijzonder.

Deze week moest het over een gedenkwaardige plek in Ganshoren gaan. Ik hoefde er maar heel even heel lang over na te denken om te kunnen besluiten dat me dat heel goed uitkwam. Ik wachtte namelijk al een tijdje op de gelegenheid om een eerbetoon te brengen aan een fenomeen in de publieke ruimte waar maar zelden aandacht voor is, ook al manifesteert het zich ook in onze stad nog behoorlijk frequent. Dat fenomeen heet middenberm en interesseert mij zowel in het algemeen als in het bijzonder.

En laat het nu net het geval zijn dat het grootse Ganshoren over heel wat overtuigende middenbermen beschikt. Zonder dat de gemeente zich daar op laat voorstaan overigens, of er op een arrogante manier mee uitpakt. Je zou waarschijnlijk liegen indien je zou zeggen dat Ganshoren tot ver in de rondte grote bekendheid geniet omwille van zijn talloze, uitgestrekte, en kwaliteitsvolle middenbermen. Maar niet als je zou volhouden dat zulks eigenlijk wel het geval zou moeten zijn. Wij zullen hier de geslaagde voorbeelden van middenbermen in Ganshoren niet een voor een opnoemen, maar geloof ons: het zijn er veel.

Ik wil er wel meteen aan toevoegen dat middenbermen ook aan mij nooit al hun geheimen hebben prijsgegeven. Als concept draagt de middenberm altijd een mysterie in zich, omdat het nooit helemaal duidelijk wordt waarom hij echt noodzakelijk is. Om de kwestie even bot en zonder franje te verwoorden: geen idee waartoe middenbermen eigenlijk dienen. Waarom hebben sommige straten en lanen wel een middenberm en andere niet? Wanneer kan je spreken van een geslaagde middenberm, en in welke gevallen moeten er kanttekeningen bij worden gemaakt? Het zijn dat soort vragen van haast filosofische strekking die de materie boeiend houden.

Zo is het een goed idee om eens te gaan kijken op de statig door de stad slingerende Wereldtentoonstellingslaan. Die kan bogen op een ferme berm waar nog meer existentiële vragen rond hangen omdat hij al gedeeltelijk is verdwenen omwille van de aanleg van tramlijn 9. Op het Jetse gedeelte van de laan liggen er nu tramsporen. Die tramsporen liggen dan wel in een bedje van groen in het midden, maar dat volstaat niet langer om van een middenberm te kunnen spreken. Inzien dat een bedding en een berm twee totaal verschillende dingen zijn, is voor een goed begrip onontbeerlijk. Een middenberm is per definitie niemandsland. Hij is in al zijn abstractie louter berm, en niets anders.

Het is wel zo dat middenbermen ongevraagd nevenfuncties toebedeeld kunnen krijgen. Ze kunnen dienen als rustpunt bij het oversteken. Ze zijn geschikt om de huizenrijen aan beide straatkanten wat verder uit elkaar te houden. Ze voorzien in perspectieflijnen en referentiepunten, waardoor ze straten een bepaalde identiteit verschaffen. Ze halen rijbanen uit elkaar, waardoor de kans op spookrijders en frontale botsingen afneemt. Je kan er makkelijk verkeerslichten en geïmproviseerde verkeersborden op kwijt, alsook honden, zwerfvuil en vallende bladeren.

Maar dat is allemaal niet essentieel. Een berm blijft ook een berm zonder dat alles. Ik ben de middenberm in tijden van bouwwoede, stadsinbreiding en immer vooruitgeschoven betonstops gaan zien als een stil opgeworpen dam tegen dat alles. Als de barricade van een onuitgeroepen opstand. Het is groene restruimte die je eventueel als een extraatje of een reserve zou kunnen beschouwen, al is hij ook daarvoor niet eens bedoeld.

Het is dan ook niet zonder betekenis wanneer middenbermen uiteindelijk toch worden opgesoupeerd. Pas als ze er niet meer zijn, ga je de netjes met boordstenen afgezoomde vierkante meters stadsvacuüm missen. Het gras was er ook altijd groener omdat een middenberm zich per definitie aan de overkant bevindt. De zinloze zone liet ook toe om aan de hand van een wilg, een forsythia of een al een tijdje niet meer bijgeknipte groenstruik de voortgang van de seizoenen af te lezen. En hoeveel diertjes zouden er niet geweest zijn wier leven zich uitsluitend op die lange strook afspeelde? Middenbermfauna voor wie het hele universum samenviel met die ene langwerpige lap grond. Laat al deze zaken toch rustig in het midden.

> Elke week scant Michaël Bellon met zijn laptop een plek in Brussel die tot de verbeelding spreekt, en geeft hij aan wat er eventueel nog aan kan verbeteren.