Laptopia: Haren

Elke week scant Michaël Bellon met zijn laptop een plek in Brussel die tot de verbeelding spreekt, en geeft hij aan wat er eventueel nog aan kan verbeteren. Deze week: Haren.

ZONDAG 20 NOVEMBER, 15 UUR

‘Haren’ klinkt als het meervoud van iets minuscuuls, maar is een plurale tantum - een woord dat geen enkelvoudsvorm heeft. Andere voorbeelden van dat taalkundige fenomeen zijn ‘middeleeuwen’, ‘ingewanden’ en ‘pokken’, en dat zet zo’n beetje de toon. Het is beter niet op te zoeken wat de etymologische betekenis van Haren zou kunnen zijn, want dan kom je waarschijnlijk uit bij een diepdroevig doemverhaal uit barre tijden.

Om je ervan te vergewissen dat Haren nog bestaat, moet je er zelf naartoe. Niemand zal het je spontaan komen vertellen, mocht het op een dag verdwenen zijn. Het bericht dat Haren definitief door de aarde werd opgeslokt, zal in de wijde omtrek slechts op schouderophalen worden onthaald. Ouderen zullen zich niet eens de moeite getroosten om de jongeren uit te leggen wat Haren was.

In al zijn kleinheid is Haren het Andorra, het Bokrijk, of, eerder nog, het Oosterdonk van het Brussels Gewest. Het werd een paar decennia geleden eigenlijk al voor dood achtergelaten tussen een luchthaven, een binnen- en een buitenring, een onmetelijk rangeerstation, en de verkaveling voor een megagevangenis. Elke minuut gaat er een vliegtuig, een harmonicafile, een goederentrein en een zware crimineel overheen, met de bedoeling het weerloze slachtoffer op de uitgeputte grond er helemaal onder te krijgen.

Dat zou tragisch zijn als het tegelijk ook niet zo komisch was. Want leven is hier wel degelijk, en van een minderwaardigheidscomplex heeft het gat aan de Zenne geen last. Hoe klein het ook is, Haren pocht geamuseerd met het feit dat het als miniatuurgemeente over een centrum en een periferie beschikt. Die periferie - schorre, schoorstenen, schroot - is het soort omgeving waar latere klanten van de megagevangenis tijdens hun jeugd goed in gedijen. Nieuwbouw pakt er niet. Doemt er aan de einder toch een nieuwe bewoner op, dan pikt die het lege nest van een opgever in.

De dorpskern daarentegen is er één uit de boekjes. Een langgerekte bocht en een glooiende helling vouwen het panorama open. De huizen klimmen langzaam langs de kasseien naar boven om de kerk te vervoegen. Die heeft van Onze-Lieve-Heer geen echte toren meegekregen: het spitse dak staat pardoes op de eerste bouwlaag, en de klok hangt tegen de gevel. Na de kerkdienst kan men in één logische lijn naar de herberg en vervolgens naar het sympathieke politiebureel doorstoten. Naast de bushalte staat een aanplakbord waarvan de affiches afschilferen als de schors van een plataan. Achter de hoek waar de groentewinkel zijn waren uitstalt, bevindt zich het schoolgebouw in belle-époquestijl.

Alles staat te dicht bij elkaar om niet als de filmset van een BRT-serie uit de jaren tachtig te worden aangezien. Het decor wordt op zondagmiddag bevolkt door stille, heen-en-weerwiegende silhouetten die de buitenwereld niet nodig hebben om te weten dat niemand zijn lot in eigen handen heeft. Op de weg naar huis laten ze zich voor de zoveelste keer leiden door de linde, de tuinmuur, de kerkmuur, en de verwaarloosde moestuin met de verwelkte zonnebloemen, het achtergelaten snoeihout, en de volgelopen watertonnen. De straatnamen liegen er ook niet om: Flodorp, Ganzenweide, Harenheide, Noendelle, Kortenbach. De meest actuele is Verdunstraat, maar sinds de slag aldaar in 1916, zijn nieuwe straatnamen niet meer vandoen. Een verborgen netwerk van paadjes en braakliggende terreinen verbindt de straten. Ooit werd in die grauwe grond hemels witloof geteeld, maar dat kan net als het dorp zelf ook een fictie zijn.