BIG CITY. Vincent van Gogh woonde ooit in Brussel

Zijn bekendste werken maakte Vincent van Gogh in de Provence, maar hoe kwam hij in Brussel terecht?

Over Vincent van Gogh is veel geschreven, maar zijn Belgische periode en vooral zijn passage in Brussel zijn veel minder bekend. Nochtans leerde hij hier tekenen. Meer nog: hij verkocht in Brussel het eerste en enige schilderij tijdens zijn leven. In 1890, het jaar dat hij stierf, kocht Anna Boch, zelf schilder, Rode Wijngaard op een expositie van de Vingtistes in de hoofdstad. Het was een zeldzaam succes in het leven van de Nederlandse schilder.

Toen Van Gogh in augustus 1878 op zijn vijfentwintigste in Brussel neerstreek, was zijn leven een puinhoop. Hij had van alles geprobeerd: kunst verhandelen, lesgeven, boeken verkopen. Alles mislukte, ook zijn studies theologie. Om hem toch aan een opleiding te helpen, regelde zijn vader, een dominee, een plekje in een evangelische school op het Sint-Katelijneplein, waar hij in een omgebouwd pakhuis een opleiding tot zendeling volgde. Hij hield het nog geen drie maanden uit, onder meer door aanvallen van nervositeit en agressie. “Ik voel mij als een kat in een vreemd pakhuis,” schreef hij over die episode.

Van Gogh trok zich daarop terug in zijn kamer in Laken en maakte geregeld wandelingen in de stad. Vooral de melancholie van de Maritiemwijk greep hem aan. Een sfeer die hij vatte in 'Het café "Au charbonnage" in Laken', een café aan de Koolmijnenkaai waarvan hij een schets maakte. Het is een van de weinige bewaarde tekeningen uit zijn Brusselse periode en geeft al aan waar Van Goghs artistieke voorkeur naartoe zou gaan: het leven van eenvoudige mensen.

In die grauwe periode las Van Gogh toevallig over de mijnwerkers in de Borinage. Begin december 1878 trok hij als niet-­erkend evangelist naar de mijnen van Henegouwen om er het christelijke geloof te prediken.

Ook dat draaide uit op een mislukking. Na een lange winterse wandeling schreef hij in een brief aan zijn broer Theo: “Ik zal mijn potlood dat ik met grote moedeloosheid erbij neergegooid heb, weer ter hand nemen en weer aan het tekenen beginnen.” Daarvoor moest hij opnieuw naar Brussel, dat toen een bloeiende kunstscene had en voor veel Nederlandse kunstenaars een soort petit Paris was.

In oktober 1880 betrok Van Gogh een kamer boven café Aux amis de Charleroi op de Zuidlaan 72 en legde zich toe op tekenen. Eerst als autodidact, later als leerling aan de Academie voor Schone Kunsten in de Zuidstraat. Toen hij er laatste werd op een schoolwedstrijd, trapte hij het er in december 1880 af.

Van Gogh kon nog even terecht in het atelier van bevriend kunstenaar Anthon van Rappard, maar verliet in april 1881 voorgoed onze hoofdstad om terug te keren naar zijn ouders in Gelderland.

Meer weten? Lees het in Duistere wegen. Reis naar Vincent van Gogh in de Borinage van Pascal Verbeken.

• VOLGENDE KEER Waarom zijn alle Brusselse openluchtzwembaden verdwenen?