BIG CITY. Wie zit er achter het betonnen kunstwerk op de Brusselse ring?

Wie vanuit het westen de stad binnenrijdt, kan er onmogelijk naast kijken: wat is dat bizarre betonnen ding dat de naam 'Signaal van Zellik' meekreeg?

Op het einde van de E40 Oostende-Brussel, aan het knooppunt met de Ring rond Brussel in Groot-Bijgaarden, staat op de middenberm een metershoge sculptuur uit beton. Voor wie zich afvraagt wat dat vreemde kunstwerk langs de autosnelweg moet voorstellen: het is het Signaal van Zellik van Jacques Moeschal, een Brusselse beeldhouwer en architect, die beroemd werd met zijn gebruik van beton voor monumentale kunstwerken in de openbare ruimte.

Moeschal begon als architect en studeerde aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Hij raakte al snel gefascineerd door beeldhouwkunst, vooral door de mogelijkheden van beton.

Beton was voor hem veel meer dan een bouwmateriaal; het was een middel om grootschalige, abstracte vormen te creëren die krachtig opgingen in de openbare ruimte. Moeschals doorbraak kwam in 1958 tijdens de Wereldtentoonstelling in Brussel, waar hij de Pijl van de Burgerlijke Bouwkunde ontwierp. Die indrukwekkende constructie bestond uit een 80 meter lange pijl.

Helaas werd het werk in 1970 opgeblazen om plaats te maken voor een parkeerterrein.

Moeschal bewees met zijn Pijl dat beton niet alleen geschikt was voor gebouwen, maar ook voor monumentale kunst. Na dat succes verschoof Moeschal zijn focus volledig naar het creëren van sculpturen voor de openbare ruimte, ook langs autosnelwegen. Hij wilde dat iedereen zijn werken kon zien en ervaren, niet enkel bezoekers van musea of galeries.

Immense bouwwerken

Door de robuustheid en veelzijdigheid van het materiaal kon hij werken van immense proporties maken, die jarenlang zichtbaar zouden blijven. Een van zijn bekendste werken, het Signaal van Zellik, bestaat uit een enorme open lus die op een 23 meter hoge betonnen zuil rust. Het beeld verwelkomt automobilisten die Brussel binnenrijden.

Al zijn werken getuigen van een groot geloof in technische vooruitgang, individuele mobiliteit en de toekomst. The sky was the limit, letterlijk. Zijn werk schiet als een kanonskogel meters de hoogte in.

Moeschal creëerde niet alleen werken in België, maar ook in het buitenland. Zo plaatste hij een Signaal in de Negev-woestijn in Israël en ontwierp hij een twintig meter hoge zonneschijf voor de Olympische Spelen in Mexico-Stad.

Door beton te gebruiken, kon hij werken maken die zowel krachtig als duurzaam waren, ideaal voor publieke ruimtes die voortdurend worden blootgesteld aan weersinvloeden.

In 2018 werd het Signaal van Zellik officieel beschermd als monument, vanwege zijn historische, architecturale, artistieke en technische waarde. Het is niet alleen een baken voor de automobilist die Brussel in- en uitrijdt, maar ook een blijvende ode aan de mogelijkheden van beton als artistiek materiaal.

Zelf ook een vraag voor BigCity? Stel hem hier